Veruleikafirring eða eitthvað þaðan af verra??

 

Af hverju skyldi Íslendingar ekki spara??

Af hverju hafa tugþúsundir tekið út séreignasparnaðinn??

 

Allir vita svarið nema bjánaprikin uppí þinghúsi.

Það varð Hrun, fólk var rænt, endar ná ekki saman.

 

Samt þarf fólk að lifa, og þrátt fyrir allt, ekki á steinöld.

Þess vegna þarf að endurnýja úrelt heimilistæki, kaupa nýjan bíl og svo framvegis.

Og til að geta unnið fyrir endalausum skuldum, þá þarf fólk að taka sér frí.

 

Því þótt þingmenn dreymi, þá eru Íslendingar ekki ennþá algjörir þrælar fjármagns og frjálshyggju.

 

En þú hvetur ekki til sparnaðar á krepputímum.

Ekki nema þú viljir eilífðar kreppu.

 

Japanir spara og spara, og þó ríkið reyni að eyða fjármunum á móti, þá dugar það ekki til.

Hjól efnahagslífsins hökta í hægðargangi ár eftir ár.

Og hver er þá hinn raunverulegi sparnaður???

 

Hvað kaupir þú fyrir sparnað þinn þegar ekkert er framleitt??

Hinn veruleikafirrti, sá sem ekki hefur frétt af Hruninu haustið 2008, á svar við því.

 

Sparnað.

Kveðja að austan.

Uggvænleg þróun sparnaðar

Athugasemdir

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 18.11.2013 kl. 15:04]

Þetta var ágæt pæling hjá Pétri Blöndal. Hann var að spá í hvar uppspretta fjármagnsins ætti að vera ef ekki í sparnaði.   Til að hægt sé að fjárfesta upp úr kreppunni þá þarf einhversstaðar að koma til sparnaðar.

  Seðlabankinn á reyndar til annað svar sem felst í því að toga sig upp á hárinu, m.ö.o. að prenta peninga (ígildi þess að setja verðlausa peninga í umferð).   Það kom fram í restina á fundinum að fjármagn í umferð hefur aukist úr 440 milljörðum í 500 milljarða á síðustu 6 mánuðum.

Það reiknast mér vera 27.3 % á ársgrundvelli. Már ypti bara öxlum yfir þessu og taldi ekki skifta máli.  

 En í framhaldi af því má spyrja: Hvað veldur verðbólgunni þegar ekki hafa enn komið til launahækkanir?

Svarið liggur í augum uppi: Már Guðmundsson og félagar í viðleitni sinni við að halda gengi stöðugu þá ausa þeir úr allt of stórum krónupotti frá því fyrir hrun.

Segja raunar sjálfir að peningarnir séu í fangelsi gjaldeyrishafta!

Hleypa "föngunum" svo sjálfir út í smáum skömtum!

Segja líka að meginorsök verðbólgunnar séu greiðslur einstaklinga og fyrirtækja af erlendum lánum, bíddu en á þá launafólk bara að sitja aðgerðalaust hjá á meðan verðbólguorsökin sem þeir þó viðurkenna, rýrir raunlaun þess?

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 18.11.2013 kl. 15:09]

Hitt er annað mál að varðandi skuldaleiðréttingarferlið þá er alveg stórmerkilegt ef Seðlabankinn veit ekkert hvað á að fara að gera en Sigmundur D. boðar á sama tíma að lausnin verði tilkynnt í þessum mánuði.

Einhver er að ljúga einhversstaðar!

[Almenningur (IP-tala skráð) 18.11.2013 kl. 15:22]

"Kjánaprikin" er loðmullarlegt orðalag yfir silkihúfurnar. Enda augljóslega notað í kaldhæðni.

[Ómar Geirsson, 18.11.2013 kl. 15:57]

Blessaður Bjarni Gunnlaugur.

Skilningur þinn á peningaprentun, og afleiðingum hennar er í lykilatriðum algjörlega rangur.

Þú ert svo sem ekki einn um þessar ranghugmyndir, þær eru meginskýring hinnar langvarandi kreppu á Vesturlöndum.  

Ég hef svo oft rætt þetta áður að ég er eiginlega hættur að nenna því.

Peningalegar eignir eru ekki eignir, peningalegur sparnaður er ekki sparnaður.  

Peningalegar eignir eru í fyrsta lagi ávísun á verðmæti, sem þurfa þá að vera til staðar, sem og að þær eru viðskiptavaki, þær auðvelda viðskipti, og hvetja til þeirra ef einhver er tilbúinn að láta af hendi vöru eða þjónustu í skiptum fyrir peninga.

Peningalegur sparnaður er því aðeins sparnaður ef til staðar eru verðmæti til að ávísa hann á.  Ef þau eru ekki til staðar, þá er sparnaðurinn verðlaus.

Úttekt á peningalegum sparnaði er eitt form peningaprentunar.  

Þegar séreignarsparnaðurinn var tekinn út, þá gerði hagkerfið enga greinarmun á þeim krónum og öðrum krónum.  Það sama gilti um aflandskrónurnar sem hleypt var inní landið, þær voru bara eins og hverjar aðrar krónur.

Og krónur Seðlabankans hefðu getað náð nákvæmlega sama árangri en  framtíðar ávísun launafólks á verðmæti, það er séreignarsparnaður þess, hefði haldið sér, og lífeyrissjóðirnir ennþá átt sínar erlendu eignir.

Króna er króna, óháð því hvaðan hún kemur.

Hún virkar sem viðskiptavaki þegar slaki er í hagkerfinu, fær fólk til að vinna, fyrirtæki til að framleiða.

Fyrir utan að vera augljóst, þá er þetta algild sannindi sem ekki er hægt að rífast um.  En er gert, því ákveðin stétt manna hefur náð þeirri stöðu sem gullgerðarmönnum fortíðarinnar dreymdi alltaf um, að búa til sínar eigin krónur sem þeir geta skipt úr fyrir verðmæti.

Tækin sem þeir nota eru vextir um fram framleiðni, verðtrygging, og sýndarviðskipti með  pappíra.

Það er framleiðsluslaki í dag, þess vegna virkar peningaprentun, það er ef gjaldmiðillinn fær að fljóta á móti.

Árangur hennar fer síðan eftir því hvernig hún er nýtt.  

Þróun, vörusköpun, tækni, ónýttir framleiðslumöguleikar sökum meints fjárskorts, virka mun betur en ef peningum er dreift með flugvél.  Eða fólk látið grafa skurði eins og frjálshyggjumönnum datt í hug  til að afskræma Keynisma í huga fólks. 

En það vita allir hverju þeir þjóna.

Þeir þjóna hinum nýju gullgerðarmönnum, þeim sem ræna raunhagkerfið með sýndarfjármunum sínum.

Og að lokum, eina peningaprentun Más Guðmundssonar er hávaxtastefna Seðlabankans, hún býr til hundruð milljarða nýrra peninga árlega, megnið umfram framleiðniaukningu hagkerfisins.

Bjarni, ranghugmyndir eru stjórntæki þjófanna í dag.

Kveðja að austan.

[Ómar Geirsson, 18.11.2013 kl. 15:58]

Blessaður almenningur.

Maður verður að vera sanngjarn, en ég notaði reyndar orðið bjánaprik.

Kveðja að austan.

[Hrúturinn (IP-tala skráð) 18.11.2013 kl. 16:19]

Hvoru neðangreindu trúir þú? Almenningur veit sannleikann...  

http://www.vinnumalastofnun.is/vinnumalastofnun/frettir/nr/2558/skrad-atvinnuleysi-i-september-var-3,8/

http://www.hagstofan.is/Pages/95?NewsID=10164

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 18.11.2013 kl. 16:48]

Ég botna nú eiginlega ekki baun í þessum ruglingslega sambræðingi þinum Omar.

Fyrst fullyrðirðu að skilningur minn á peningum sé rangur en telur svo upp margt af því sem liggur til grundvallar þeim skilningi.

En allt í lagi ekki ætla ég að stafa þetta ofan í þig.

Ég er þó alveg sammála þér í því að vanskilningur manna (þar á meðal þinn) á eðli peninga er að valda miklum og alvarlegum vanda í umræðunni um þá.

En það er ekki nóg að telja upp samhengislausar klisjur út í loftið eins og þú gerir og halda að það sé umræða. 

 Flestir eru sammála um að fyrir Hrun hafi verið hér uppblásið loftbóluhagkerfi. Eftir hrun datt mikið út af gerfiverðmætum en allt of mikið af peningum m.a. sem andlag krafna frá erlendum lánastofnunum, urðu eftir í hagkerfinu.

Þar sem þú virðist þó átta þig á þeirri grundvallarstaðreynd að peningar eru (eiga að vera) ávísun á verðmæti þá sérðu væntanlega hvað gerist þegar reyna á að tengja verðlausa peninga frá því fyrir hrun við raunhagkerfið í dag.

Það er þetta sem Már er að gera t.d. með  því að heimila gjaldmiðilsskifti þar sem hann sópar krónum í  þá sem bjóða evrur eða dollara. Brjóttu svo heilann aðeins um það hvaðan hann fær þessar krónur!

Heldurðu virkilega að þeir sem fá þessar krónur fari svo bara pent með þær út og eyði þeim þar?   Nei auðvitað ekki, þessum krónum er eytt á Íslandi t,d, með uppskrúfuðum fjárfestingum í lyfjaframleiðslu og allir kokgleypa vitleysuna (Róbert Wessmann leikur hetjuna) en skilja jafnframt ekkert í því hvað krónum í umferð er að fjölga og hvað verðbólgan er krónísk. Fara svo að kenna VÆNTANLEGUM kjarasamningum um.

Ég er allveg sammála þér (enda aldrei haldið öðru fram) að of háir vextir valdi verðbólgu út af því að þeir stækka pappírshagkerfið langt umfram raunhagkerfið. Það fer þó væntanlega eitthvað eftir því hvað Seðlabankinn gerir við vaxtatekjurnar, hef hann hefur vit á að tala þær úr umferð þá verður skaðinn minni.  

En hvað er maður svo sem að reyna að rökræða við snarvitlausan en stílfiman austfirðing  ;-)

[Gulli (IP-tala skráð) 18.11.2013 kl. 16:49]

Hrunið er ekki ástæða þess að Íslendingar spara ekki og hrunið er heldur ekki ástæða þess að Íslendingar eru yfirskuldsettir. Fyrir hrun var eini sparnaður flestra Íslendingar "skyldusparnaður" í formi lífeyrissparnaðar í sameiginlega og einkalífeyrissjóði og nánast allir voru löngu yfirskuldsettir þegar hrunið skall á.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 18.11.2013 kl. 16:50]

"Taka þær úr umferð..." átti þetta að vera en ekki "tala" þó Már væri kanski vís til þess

[Helgi (IP-tala skráð) 18.11.2013 kl. 16:58]

@1:

Það er þekkt fyrirbæri að verðbólga er peningalegt vandamál - þar sem er verðbólga er aukið peningamagn í umferð. Þetta er tiltölulega einfalt að skilja og ýmis gögn til sem staðfesta þetta. Seðlabankar og hið opinbera eru orsök vandans. Seðlabankar/fjármálaeftirlit segja bönkunum líka hve lítið af peningum þeir mega hafa hjá sér á móti því sem þeir lána út (fractional banking). Slíkt er líka rót verðbólgu.

@4: Ómar skilningur þinn á peningaprentun, eins og mörgu öðru er við kemur efnahagsmálum, er rangur. Það er náið samband á milli peningamagns í umferð og verðbólgu. Japanski seðlabankinn minnkaði peningamagn í umferð í lok  8. áratugsins með þeim afleiðingum að verðbólga þar minnkaði. Sama gerði Volcker í upphafi forsetatíðar Reagan og skýrði það hinn neikvæða hagvöxt sem við ræddum fyrr.

Víða um heim eru peningar prentaðir eins og enginn sé morgundagurinn og árangurinn er enginn annar en sá að seinna mun verðbólgan fara af stað með tilheyrandi kjaraskerðingu fyrir almenning - við sjáum þetta nú þegar olíuverði.  

Mikið efnahagshrun verður innan ekki svo margra ára og verður bankakreppan frá 2008 eins og hurðarsprengja í samanburði. Fyrr eða síðar fer verðbólgan af stað - fyrr eða getur fólk ekki skuldsett sig meira. Þá kannski neyðist Ómar til að viðurkenna fyrir sjálfum sér að hans kenningar hafa reynst gagnlausar með öllu. Nema hann ætli sér að kenna frjálshyggjunni um? - frjálshyggju sem vill ekki seðlabanka og opinber afskipti af atvinnulífinu?

Segja má að Íslendingar séu þrælar en það er ekki vegna frjálshyggju. Hvenær ætlar þú að fletta upp merkingu þessa orðs?

Ef slæmt er að spara hvernig á þá að vera hægt að fjárfesta? Er fjárfesting kannski af hinu slæma?

[Þjóðólfur formaður ungm.f. Elllismellir (IP-tala skráð) 18.11.2013 kl. 17:01]

Bítlarnir voru alveg með þetta á hreinu:

http://www.youtube.com/watch?v=CoAqElgR8Do

[Pétur Örn Björnsson (IP-tala skráð) 18.11.2013 kl. 17:04]

2000 manns var hent út af atvinnuleysisskrá vinnumálastofnunar um síðustu áramót.

3000 manns verður hent út af atvinnuleysisskrá vinnumálastofnunar um næstu áramót.

Ótaldir eru þeir fjölmörgu einyrkjar sem vart skrimta lengur.

Haugi var talin trú um það að best væri að nýta kreppuna til að skuldsetja sig enn meira og fara í frekara nám.

Fyrir fæsta er mikil von um vinnu sem þeirri skuldsetningu fylgdi.

Núverandi stjórnvöld notast við sömu aðferð og sú fyrri "að tala upp" það sem ekki er.

Ég fullyrði að raunatvinnuleysi sé hér um 12%.  Og skuldastaðan svo slæm að allt tal um sparnað

er illgjarn brandari hinna betur settu ... fjárhirðanna.

[NN (IP-tala skráð) 18.11.2013 kl. 17:32]

Snjallt hjá formanni VG að hleypa bara ekkert þessum ólukkans skuldamálum að fyrir jól! Þannig geta þinmenn sofið rólegir....

http://www.mbl.is/frettir/innlent/2013/11/18/katrin_reiknar_med_miklum_umraedum/

[Ómar Geirsson, 18.11.2013 kl. 18:18]

Blessaður Bjarni.

Gat ekki skilið þessa klausu þína á annan hátt en þann að þú áttaðir þig ekki á Keynisma.

" Seðlabankinn á reyndar til annað svar sem felst í því að toga sig upp á hárinu, m.ö.o. að prenta peninga (ígildi þess að setja verðlausa peninga í umferð).   Það kom fram í restina á fundinum að fjármagn í umferð hefur aukist úr 440 milljörðum í 500 milljarða á síðustu 6 mánuðum."

Sé svo ekki, þá biðst ég hóflegrar velvirðingar því svona andmæli er alltaf hugsuð út fyrir þann sem lendir í þeim.  

Er mun sáttari við andmæli þín hér að ofan, enda minnir mig að við báðir séum miklir andstæðingar sýndarkróna.

En það breytir því ekki að hagkerfið var þurrkað upp af krónum, hvort sem það voru sýndar eða raun, og þær settar inná bankareikninga.  Vaxtagreiðslur af þeim auka svo vandann.

Það litla líf sem er í hagkerfinu, fyrir utan makríl og ferðamenn er einmitt keynismi, en útgreiðsla séreignarsparnaðar er klassískt dæmi um slíkan isma.  En fantarnir gátu að sjálfsögðu ekki framkvæmt slíka aðgjörð án þess að nota vasa almennings sem milligöngutæki.

Hrein seðlaprentun hefði haft sömu áhrif, án þess að ræna fólk.

Pétur Örn bendir svo á fórnarkostnað heimskunnar, fullt af flottu og hæfileikaríku fólki látið mæla götur á atvinnuleysisbótum.

Algjör óþarfi ef rafeindir peningaprentunarinnar hefðu verið settar í hinar skapandi greinar, þróun og markaðssetningu.

En það þýðir ekki að ræða við ykkur gömlu kommana um slíkt.

Kveðja að austan.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 18.11.2013 kl. 19:41]

Ef þú ert að kalla mig gamlan komma en um leið að ásaka mig um að fylgja ekki Keynisma heldur peningamagnskenningunni,  þá er það nú eins og margt annað, dálítið þversagnarkent.

Ég býst við að við séum sammála um að hér hafi farið fram misheppnuð frjálshyggjutilraun fram að hruni, það breytir ekki því að um margt er peningamagnskenningin sem menn vilja gjarnan spyrða við frjálshyggjupostulann Friedmann, afskaplega skynsamleg (eins og ég skil hana) þ.e. að það þurfi að vera eitthvað samhengi milli peninganna og verðmætanna sem þeir vísa á.

Það var eitt af því fáa sem mér fanst Már mæla af viti á fundinum í morgun að innspýting fjármagns til að auka neyslu ætti ekki við hér þar sem við erum aðalega með framleiðsluhagkerfi en ekki neysluhagkerfi, þ.e. við flytjum inn neysluvarning miklu meir en að við framleiðum hann sjálf. (Aukin skyrsala er þó ánægjuleg undantekning frá þessu).

Gamli kommúnistinn (sem ég kaus í næst síðustu kosningum illu heilli þó ég telji mig ekki þar með kommúnista) virtist þó telja að ríkið ætti að spýta fjármagni inn í atvinnulífið hvaðan sem þeir ættu nú að koma annarstaðar en úr því sjálfu. (nema þá kanski með prentun)

Aðal málið er þó að menn bíti ekki í sig einhverjar kreddur og neita að viðurkenna neitt ef það kemur úr vitlausri átt.

Við þurfum fjárfestingu í útflutningi og því sem sparar innflutning en hemja okkur í neyslu. Þetta er alveg rétt hjá Má. Enginn vill lána, því þarf að spara. En eins og P.Bl. bendi á þá borgar sig ekki að spara. enn það stafar af lélegu bankakerfi miklum skuldum og prentun peninga (verðbólgu) og skattlagningu verðbóta.  

Á sama tíma hefur elítan tekið sér það mikil laun að meðaltal launa hefur hækkað um 17% á meðan verðhækkanir hafa verið 14 % en kjarasamningar hækkað einungis um 11%. (sirka tölur, sjá grein Vilhjálms B. á pressunni).

Þarna er Már úti að aka  og vanmetur alveg áhrif kjarabóta sín og annara , en kanski má segja að kjarasamningar eigi að súast um launalækkun efri laganna (kanski í formi skattahækkunar og hækkun persónuaflsáttar) til að leiðrétta þetta ef heildarlaunapakkinn má ekki hækka eftir því sem Már og félagar segja.

[Ómar Geirsson, 18.11.2013 kl. 19:46]

Blessaður Hrútur.

Ég er eiginlega trúlaus svo það þýðir lítt að spyrja mig hvorum ég trúi frekar.

Veit hins vegar að vinnumálastofnun þarf að ljúga með tölfræðinni, en Hagstofunni er það ekki skylt.

Og ég veit að ástandið er ekki gott hjá mörgum samlöndum okkar, þó vissulega sé bjartara hjá öðrum.

Og það er þessi misskipting sem pirrar mig rosalega.

Af hverju vinnum við ekki okkur út úr vandanum sem þjóð þar sem allir eru á sama báti.

Sjómenn vita allavega að það er alfarsælast.

Kveðja að austan.

[Ómar Geirsson, 18.11.2013 kl. 19:52]

Blessaður Gulli.

Eini raunverulegi sparnaðurinn er uppbygging eigna og verðmæta.

Af einhverjum ástæðum var það sparnaðarform rægt niður og allir látnir spara í pappír.

Sem í kreppu er til fátt annars nýtur en að skeina sér á, eða nota sem krydd út í naglasúpu.

Þegar þeir tugþúsundir sem misstu sparnað sinn í Hruninu og komust að því að þeir áttu ekki einu sinni pappírinn til að nýta, því allt er rafeind í dag, þá misstu þeir endanlega trúna á pappírssparnaði.

Og sama hvað bjánaprikin okkar röfla um annað, þá mun sú trú aldrei koma aftur.

En fólk er samt nauðbeygt að halda í óvissuna því raunverulegur sparnaður er ekki í boði fyrir almenning.

En fólk er ekki auðkeypt fyrir slíkri óvissu.

En þjóðin sparaði vel fyrir Hrun, kerfið sá til þess.

Kveðja að austan. 

[Ómar Geirsson, 18.11.2013 kl. 19:58]

Blessaður Helgi minn.

Það er ekki verið að ræða þetta samhengi peninga og verðbólgu, það ber enginn á móti því.

Það er ekki verið að prenta pening víða um heim í Keynískar aðgerðir, en frjálshyggjumenn allra landa sjá til þess að prentaðir séu peningar handa velferðarkerfi auðmanna.

Ég er löngu hættur að nenna að skilgreina fyrir þig frjálshyggju, þú ert aldrei ánægður.  Síðast minnir mig að ég hafi beðið þig að koma með þína eigin skilgreiningu, en þá gufaðir þú upp.  

Ég hlýt að hafa sagt eitthvað sem þér mislíkaði, en þar sem þetta "mis-" er farið, þá gerðu svo vel, komdu með þína skilgreiningu.

Og síðan fjárfesta menn, þegar menn þurfa að fjármagna.  

Eigi þeir ekki pening, þá slá þeir lán.  Slíkt er ekki vandamál ef hugmyndin er arðsöm.  Sé hún það ekki, þá ættu þeir ekki að eyða sínum eigin pening í slíka vitleysu.

Það held ég nú.

Kveðja að austan.

[Ómar Geirsson, 18.11.2013 kl. 20:03]

Blessaður NN.

Hún er snillingur.

Vonandi bakar hún piparkökur og gefur þar með málþófi sínu mannlegt yfirbragð.

Enda hverjum er ekki sama þó maðurinn í næsta húsi berjist í bökkum vegna tilbúinna skulda, og það í þokkabót ólöglegra.

VG bregst ekki.

Fjármagnið getur treyst á fjárfestingu sína.

Kveðja að austan.

[Ómar Geirsson, 18.11.2013 kl. 20:05]

Enda snillingar miklir Þjóðólfur formaður.

Eins og allir ellismellir vita.

Kveðja.

[Ómar Geirsson, 18.11.2013 kl. 20:08]

Grátlega satt Pétur Örn.

"Núverandi stjórnvöld notast við sömu aðferð og sú fyrri "að tala upp" það sem ekki er.

Ég fullyrði að raunatvinnuleysi sé hér um 12%.  Og skuldastaðan svo slæm að allt tal um sparnað

er illgjarn brandari hinna betur settu ... fjárhirðanna."

Verst að vinir okkar og samherjar í  ICEsave deilunni skuli ekki átta sig á hvað felst í því að gjöra rétt.

En svona er þetta.

Margir kunna að gera rétt fyrir hönd annarra.

Sem betur fer, annars hefði Jóhanna komist upp með sölu þjóðarinnar.

Kveðja að austan.

[Ómar Geirsson, 18.11.2013 kl. 20:30]

Blessaður Bjarni Gunnlaugur.

Ég hélt að allir sem kusu gamla komma væru gamlir  kommar, nema ég, ég var Hriflungur.

Er svo sem heldur ekki búinn að gleyma fyrstu kynnum okkar hér á blogginu, töluverður tími fór í að hrekja ræður þínar til varnar gamla kommanum, eða alveg þar til að ég fattaði í miðri setningu, og neyddist þá til að lesa komment þitt aftur, að við værum alveg sammála.

Og þurfti þar með að endurstilla andmæli mín.

Svona er þetta.

En það er ekkert vit í peningamagnskenningu Friedmans, og ef Flowel er hér á ferli, þá gæti hann útskýrt það fyrir þér.  Held að það sé styttra síðan að hann las hagfræðibók en ég, þar að auki las ég þær yfirleitt sofandi, svo það er ekki von á öðru en að allt sé endursagt eftir mínu höfði, og hvað það segir er ákaflega mikið komið undir því hvernig liggur á mér þennan eða hinn daginn.

Friedman hafði svo sem rétt fyrir sér um orsakasamhengið, svona í þrengri skoðun, en alhæfingarnar út frá kenningunni eru útí hött, það er að láta sér detta í hug að stjórna Macro með micro.  

Árangurinn er þessi bólga peningalegra verðmæta, og aðgerðir sem skemma raunhagkerfið sem verðmæti hinna peningalegra eigna hvílir á.  

En hvort misnotkun sé Friedman að kenna er svo önnur saga.

En ég ætla alla vega að kenna honum um tapið á morgun, það er að segja ef við töpum.  Sama hvað Helgi segir um það.

Már hefur vissulega rétt fyrir sér um hina peningalega eyðslu, en það er bara svo að þjóðarbú geta ekki eytt meir en þau afla, sama hvað menn dreifa miklum seðlum til að örva þá eyðslu.

Peningaprentun gengur því ekki upp nema að gengið fái að fljóta með þar til jafnvægi er náð.  

En hún er réttlætanleg á meðan fólk gengur um atvinnulaust, og hún er réttlætanleg á meðan hún ýtir undir innlenda verðmætasköpun.

Síðan er ekki beint línulegt samband á milli verðbólgu og peningaprentunar, en sambandið er nokkuð línulegt á milli kauphækkana umfram framleiðni, og verðbólgu.

Það átti að frysta launin, nýta vannýtta framleiðsluþætti, með því að beina peningum í verðmætasköpun.

Tækifærin er ómæld, það er bara að nýta þau.

Hefði það verið gert, þá hefði gengið vissulega fallið, en minna en margur heldur.  Um það sannfærði mig sá mæti samfylkingarkrati, Lúðvík Júlíusson.  

Menn gleyma alltaf að taka með í reikninginn viðspyrnu hagkerfisins þegar hið innlenda fær aukið vægi fram yfir það erlenda.  

Jafnvægi hefði náðst miklu fyrr, og í dag væri allt á uppleið, og við reynslunni ríkari.

Og þá væri ég til dæmis að horfa á sjónvarpið núna í stað þess að blogga, eða stofna til debats við eldklerkinn um hlutverk trúar í nútíma þjóðfélagi.

Eða eitthvað.

Svo þessir menn  eiga að skammast sín, og hana nú.

Kveðja úr gamla kommabælinu að austan.

[Flowell, 18.11.2013 kl. 23:31]

Sælir Ómar, Bjarni og Helgi.

Ómar hefur rétt fyrir sér, enn og aftur.

Ástæðan er að Bjarni og Helgi ganga í gildru nýklassísku hagfræðinnar með að telja að hlutaforðakerfið (e. fractional reserve banking) eigi við rök að styðjast. Svo er ekki.

Hugtakið "hlutaforðakerfi" byggir á peningamagnshyggju (e. monetarism) Chicago skólans en sýnt hefur verið fram á að hvorugt lýsir raunveruleikanum. Peningar verða ekki til eins og hlutaforðakerfið segir til um og það atriði er afar mikilvægt.

Þetta hafa menn vitað í marga áratugi.

Undir venjulegum kringumstæðum er orsakasamhengi peningasköpunar öfugt við það sem hlutaforðakerfið segir til um. Bankar búa til peninga með lánveitingu, skapa innstæðu samhliða lánveitingunni sem verður innstæða/sparnaður einhvers annars þegar lántakinn eyðir peningunum sem hlaust af lántökunni. Bankar leita að reserves eftir peningasköpunina. Svo lengi sem eftirspurn eftir lánum er til staðar og bankar/fjármálastofnanir treysta lántökum, þá búa bankar/fjármálastofnanir einfaldlega til peninga "úr engu".

Það atriði skiptir gríðarlega miklu máli fyrir niðurstöður og heimssýn hagfræðinga, sérstaklega vegna þess að fjárfesting takmarkast EKKI af sparnaði um leið og maður yfirgefur gerviveröld hlutaforðakerfisins. Í raunverulega heiminum er vöxtur/samdráttur lánsfjár/fjárfestinga mikið til sjálfknýjandi og kemur sparnaði raungeirans ekki við til skamms tíma. Bankar skapa nýjan kaupmátt með lánveitingum en færa ekki kaupmátt milli sparifjáreigenda og fjárfesta eins og hlutaforðakerfið segir til um.

Nýklassískir hagfræðingar eiga þó afskaplega erfitt með að sætta sig við þessa staðreynd. Ástæðan er sú að ef þeir sættu sig við hana, þýddi það að þeir þyrftu að gefa upp kenningu sína um ytri (e. exogenous) peninga - sem ákvarðast af hinu opinbera (í gegnum hlutaforðakerfið), heldur væru þeir innri (e. endogenous) peningar - sem ákvarðast á markaðnum (þó seðlabankir stjórni vöxtum). Það myndi svo aftur þýða að innra ferlið - peningasköpun banka á markaði - hefði áhrif á raunþætti hagkefisins, t.d. fjárfestingu, atvinnustig og framleiðslustig. En í nýklassískri hagfræði skipta peningar ekki máli. Skipta engu máli fyrir hagvöxt en eru einungis hula fyrir raungeirann. Nýklassískir hagfræðingar þyrftu því að gefa eftir stóran hluta af trúarbrögðum sínum með að viðurkenna þessa þekktu staðreynd.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 19.11.2013 kl. 00:55]

Flowel, það er einmitt þessi eiginleiki bankakerfisins að búa til peninga með lánveitingum sem á sinn stóra hlut í því hver bólan fyrir hrun varð stór. Þessi misskildi "sköpunarmáttur" lánastofnanna. Það virtust allir gleyma því að peningar eru ekkert annað en ávísun á verðmæti raunhagkerfisins.

Annað er það að með því að kenna frjálshyggjunna við þá hugmynd að vilja tengja saman raunsparnað og lánveitingar þá er verið að segja að frjálshyggjan hafi ekkert haft með aðdraganda hrunsins að gera, ég er svo sem alveg til í að hugleiða það þó ég hafi nú fremur talið hitt ;-)

Fróðlegt er þó að skoða hvað gerðist hjá Íslendingum upp úr aldamótum 1900. Þá virtust þeir snúa yfir á þá braut að láta bankana búa til verðmæti með lánveitingum og þetta leysti kraft þjóðarinnar úr læðingi, eða virtist gera það. Þá er samt a.m.k. tvennt að athuga.

 Í fyrsta lagi þá gat verið í lagi að búa til peninga með lánveitingu ef það sem lánað var til stækkaði hagkerfið raunverulega t.d. að setja vél í árabát og snarauka veiðigetu þjóðarbúsins, nú eða stofna skóla og styrkja þannig tæknigeirann. Hitt er öllu verra þegar það sem búið er til með lánveitingunni er eingöngu verðmætt vegna  þess fjár sem í það fór, t.d. eins og ofmetin fasteign, málverk eða túlípani!

Í öðru lagi má nefna að Íslendingar fóru heilmikil heljarstökk í sínu hagkerfi með tilheyrandi leiðréttingum/kreppum á fyrsta fjórðungi 20 aldar, þannig að kerfið virkaði nú svona og svona.

Ég held einmitt að ef Hrunið á að hafa kennt okkur eitthvað þá er það að hafa gát á getu fjármálastofnana til að búa til peninga.

Verðbógluáratugarnir kendu okkur aftur á móti að það þarf að hafa gát á getu pólitíkusa til að búa til peninga.

Þjóðarsáttin kendi okkur að almenningur getur vel staðið við sitt í að stöðva víxlverunarvítisvél verðlags og launa. En það er vonlaust verk ef bankakerfi og/eða stjórnvöld setja peningaprentunina í botn.

[Helgi (IP-tala skráð) 19.11.2013 kl. 05:35]

@23:

Vinsamlegast ekki gera mér upp skoðanir. Ég er á móti þessu fractional banking kerfi í núverandi mynd enda er það verðbólguhvetjandi og allt það kerfi hvílir á tilvist seðlabanka sem ég vil sömuleiðis láta leggja niður. Ætli einhverjir bankamenn í heiminum séu fylgjandi því að láta leggja seðlabankana niður? Sennilega ekki því gróði þeirra og bónusar hvíla að verulegu leyti á núverandi kerfi. Annars er þetta fractional banking fyrirbæri æfagamalt - eins og þú átt að vita (byrjaði í gegnum gullsmiði). Að segja að það eigi ekki við rök að styðjast er frekar undarlegt orðalag ef þú þekkir rætur og sögu fractional banking sem þú virðist ekki gera. Fractional banking varð til löngu áður en Chicago skólinn varð til og að vera draga hann inn í fyrirbærið fractional banking er líka frekar skrýtið. Fractional banking varð til löngu áður en yfirvöld fóru að skipta sér að. Ég er ekki að segja að fractional banking eigi ekki rétt á sér en í núverandi mynd er það stór varasamt og býr til vandamál.

@24: Frjálshyggjan hafði ekkert með hrunið að gera. Þó einhverjir aðilar sem illa eru að sér segi að hérlendis hafi ríkt frjálshyggja er það ekki rétt. Það er ekki frjálshyggja þegar hið opinbera þenst út. Það er ekki frjálshyggja þegar opinber afskipti aukast. Menn ættu að kynna sér hugtakið frjálshyggja - það hefur ákveðna merkingu eins og mörg önnur hugtök.

@22: Peningaprentun er ávísun á verðbólgu. Verðbólga hefur verið kölluð "skattur" eins og þú átt að vita - skattur á almenning. Verðbólga rýrir lífskjör fólks og er því slæm. Peningaprentun er því í einum skilningi rán - hið opinbera rænir þegna sína með því að rýra gildi peninga þeirra. Svo til að gera illt verra er fólk svipt sparnaði sínum erlendis með fáránlega lágum vöxtum (vextir sem eru lægri en verðbólga) sem seðlabankar ákveða í visku sinni. Ekki veit ég hvernig SÍ fær út að hér þurfi að vera allt annað vaxtastig en annars staðar? Ætli SÍ menn viti hverjir borga fyrir þeirra vaxtastig?

@18: Hvernig geta frjálshyggjumenn séð til þess að peningar séu prentaðir fyrir velferðarkerfi auðmanna þegar frjálshyggjumenn eru á móti tilvist seðlabanka? Þú skilgreindir aldrei frjálshyggju og munt aldrei gera það vegna þess að þá þarftu að endurskoða að miklu leyti allan þinn málflutning.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 19.11.2013 kl. 09:03]

@25    Ef horft er á fjármálakerfið fyrir hrun, þá er ekki hægt að segja að hér hafi ríkt einhverskonar frjálshyggja.  Sumir segja nýfrjálshyggja.   Fjármálakerfið var hér afreglað í anda  þeirrar frjálshyggju sem t.d. Eimreiðarhópurinn vann að.

Það er svo einkennileg þversögn að einu leiti er nefnt að frjálshyggjupostulinn Friedmann hafi lagt upp úr því að prentvélarnar væru stöðvaðar til að koma í veg fyrir verðbólgu en á hinn bóginn var hann hvatamaður þess að Bandaríkjamenn legðu af tenginguna við gullfótinn.

Kanski var hann sjálfum sér samkvæmur þar þ.e. að ef peningarnir áttu að eiga sér andsvar í raunhagkerfinu og ef/þegar það stækkaði þá yrði ekki til nóg gull til að fylgja stækkuninni eftir.  Vandinn var bara sá að þetta varð til þess að Bandaríkjamenn fóru að prenta peninga (hugsanlega af misskilinni eða misnotaðri frjálshyggju) eins og enginn væri morgundagurinn og eru enn að.

Frjálshyggjan er semsagt í Bandaríkjunum og á Íslandi að komast í sömu stöðu og Kommúnisminn, falleg element í grunnhugsuninni en einhvernveginn alltaf misnotuð af vondum mönnum. 

 Þar með er óhjákvæmilegt annað en að draga af því þá ályktun að frjálshyggja sé kenning sem henti vondum mönnum til misnotkunar, rétt eins og kommúnisminn.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 19.11.2013 kl. 09:05]

"...þá er ekki hægt að segja annað en að...." átti þetta að vera.

[Ómar Geirsson, 19.11.2013 kl. 10:02]

Heyrið þetta félagar, ég hef rétt fyrir mér.

Alltaf og hana nú.

Nema náttúrlega þegar ég geri það ekki, og það er önnur saga.  Sem alltaf er verið að segja mér.

Aðeins eitt Bjarni Gunnlaugur, áður en ég fer að spjalla við Skáldið,  ég held að enginn hafi sagt þetta í þessu samhengi sem þú setur fram, "Annað er það að með því að kenna frjálshyggjunna við þá hugmynd að vilja tengja saman raunsparnað og lánveitingar þá er verið að segja að frjálshyggjan hafi ekkert haft með aðdraganda hrunsins að gera,"

En það er slæmt, þá endilega skammaðu frjálshyggjuna.'

Enda með það á hreinu, ef við töpum í kvöld, þá er það henni að kenna.

Takk fyrir spjallið félagar.

Og takk fyrir innlit þitt Flowel.

Kveðja að austan.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 19.11.2013 kl. 12:20]

Auðvitað er sannleikurinn í málinu með frjálshyggjuna sá að þegar þeir tóku þessa skynsamlegu kenningu upp á sína arma (að peningar séu ávísun á verðmæti og megi því ekki fjölga umfram aukningu verðmætanna) þá voru þeir að andskotast út í ríkisvaldið og miðstýringu þess. Töldu að það illi miklum skaða með prentun peninga.

Með réttu.   

Gallinn var bara sá að frjálshyggjutilraunin íslenska leiddi í ljós að hitt er ekkert betra að láta fjármálakerfið um þessa peningaprentun.

Félagshyggjumenn og kerfiskarlar eru algjörlega heillaðir af því að prenta peninga. Virðast halda að þá séu þeir að prenta verðmæti.  Þess vegna er svo slæm þessi blekking frjálshyggjunar að hennar eðli sé að vilja gæta að peningamagni í umferð þegar svo er í raun ekki. 

Reynslan sýnir allt annað.  

Það gefur vinstri/miðjumönnum byr undir báða vængi í hatri sínu á frjálshyggju, að álykta sem svo þetta sé vond leið, miklu betra sé að prenta peninga út í eitt!

[Helgi (IP-tala skráð) 19.11.2013 kl. 13:46]

@29 og 26: Frjálshyggja er hugtak með ákveðna merkingu. Það er engin frjálshyggja ríkjandi hér né í USA og hefur ekki verið ríkjandi í USA í langan tíma (áratugum saman hið minnsta). Opinberi geirinn í USA hefur farið vaxandi undanfarin ár líkt og hér. Hið opinbera skiptir sér að sífellt fleiri málum með alls kyns reglum hér líkt og í USA. Þetta er ekki frjálshyggja.

Þær hagkenningar sem nú ráða ríkjum eru að ganga frá sjálfum sér dauðum enda hafa þeir aðilar fengið nánast öllu sínu framgengt en ekkert miðar í að koma hjólum efnahagslífsins í gang aftur. Þessi risastóri björgunarpakki sem samþykktur var í USA fyrir nokkrum árum hefur engu skilað!!! Raunverulegt atvinnuleysi í USA er núna í kringum 13% þrátt fyrir það að sífellt fleiri (vegna aldursamsetningar þjóðarinnar) fari á eftirlaun. Árið 1920 var kreppa í USA sem var snúin niður á u.þ.b. einu ári. Af hverju læra menn ekki af sögunni? Af hverju halda menn að hið opinbera geti bjargað okkur úr kreppu sem það kom okkur í?

Íslendingar trúa ekki á Guð en þeir trúa margir hverjir á hið opinbera :-(

[Helgi (IP-tala skráð) 19.11.2013 kl. 13:48]

@ÓG: Kreppan er lækningin, hún hreinsar til eftir rangar fjárfestingar og klúður liðinna ára - hún er upphaf nýrra tíma ef henni er leyft að vinna sitt verk og ekki er reynt að fresta henni eins og gert er nú víða um heim með peningaprentun og afkskiptum. Það þýðir það eitt að þegar menn hafa reynt að vinna gegn efnahagslögmálunum verður hún þeim mun verri.

Miðstýrt efnahagslíf virkar ekki - við höfum áratuga reynslu af því frá A-Evrópu.

[Ómar Geirsson, 19.11.2013 kl. 13:59]

Blessaður Bjarni.

Þú gefur þér þá forsendu að menn ætli að prenta peninga út í eitt, án þess að styðjast við nein rök. 

Peningar voru ekki prentaðir út í eitt á tímum Keynista, enda virkar peningaprentun ekki á þann hátt.  

Þetta er næstum því jafnvitlaust og hinn bullröksemd verjanda hins gjaldþrota Friedmanismans, að halda að því fram að samkvæmt Keynisma skipti það engu máli í hvað peningaprentun er nýtt.

Þriðja rökvillan þín, og jafnframt sú hættulegasta því hún er skýring á Kreppunni miklu, og núverandi kreppu ESB, er að fyrst að peningar séu ávísun á verðmæti, að þá hafi þeir fast verðgildi.

Það er fjarri lagi. 

Ef þynning á verðmæti þeirra eykur framleiðslu raunverðmæta, þá þynnir þú verðgildi hverrar einingar.  Það er það sem er drifvöxtur hagvaxtarins.

Menn höfðu ekki sjóði til að fjármagna almannatryggingarkerfið, menn þynntu gjaldmiðilinn, dreifðu peningum til fólks, sem síðan notaði þá til að kaupa framleiðslu hagkerfisins.  

Eða þegar sveitarfélög fjármögnuðu dagheimili.  Þau gerðu það ekki af rekstrarafgangi, þau lögðu út fyrir dagheimilum, og fengu það svo til baka í auknum skatttekjum af vinnuframlagi kvenna.

Á meðan einhver framleiðsluþáttur er ónýttur í hagkerfinu, þá virkar peningaprentun.

Skortur á peningum er hins vegar bein ávísun á stöðnun, og of hátt verðgildi þeirra á fátækt.

Fyrir eina gullkrónu á árum áður gast þú haft fjölda manns í vinnu hjá þér árið um kring, aðeins örfáir höfðu almennilega í sig og á, því gullkrónur til skiptanna voru ekki svo margar, og restin vann fyrir fæði, klæðum og húsnæði.

Því það voru ekki til peningar handa öllum.

Vandi Grikkja stafar af peningaskorti, og síðan of háu verðgildi þeirra peninga sem er í umferð.  

Miðaldirnar voru miðaldir vegna þess að menn höfðu ekki pening til að knýja hagkerfið áfram.  Hin stöðugu styrjaldarátök voru peningaprentun þeirra tíma, menn náðu sér í verðmæti í öðrum héruðum, í öðrum löndum, og notuðu þau til viðskipta heima fyrir.  

Nýöld hófst þegar menn sigldu til Vesturheims og náðu sér í peningaprentun, silfur Spánverja dreifðist um hagkerfi Evrópu og  í stað þess að góna á naflann á sjálfum sér vegna peningaskorts, þá fóru þeir að framleiða.  Og skiptast á framleiðsluvörum sínum.  Heilu hringrásirnar mynduðust án þess að góðmálmur kæmi þar nokkuð við sögu.

Nei Bjarni, það þarf algjöran skort á skilningi á eðli peninga sem viðskiptavaka til að láta þessu vitleysu út úr sér,  " með frjálshyggjuna sá að þegar þeir tóku þessa skynsamlegu kenningu upp á sína arma (að peningar séu ávísun á verðmæti og megi því ekki fjölga umfram aukningu verðmætanna)", svona í ljósi afleiðinga þessara stefnu sem tókst að leggja fjármálakerfi Vesturlanda í rúst á innan við 30 árum, og hneppa milljónir í fátæktaránauð þriðja heims landa.

Það er engin skynsemi í kenningu sem tekur örlítinn bút á fílnum og segir að hann sé trjágrein.

Það er afrek að rífast bæði við söguna og staðreyndir.

Til þess búa menn til bábiljur, og sanna svo mál sitt með öðrum bábiljum.

Þó menn vilji losna við sýndarheim fjármálanna  úr raunheimi framleiðslunnar.

Kveðja að austan.

[Ómar Geirsson, 19.11.2013 kl. 15:46]

Blessaður Helgi.

Lengsta kreppa sögunnar, þar sem menn voru alltaf á fullu að hreinsa og taka til, var frá 476-1492, kölluð miðaldir.

Ef eftirspurn fjarar út í hagkerfi, þá er ekki sjálfgefið að það fari í gang aftur.  

Hagkerfi fara ekki í gang, nema eftirspurn sé komið af stað, hvernig sem menn fara að því.

Kreppan á fjórða áratugnum var næstum búinn að gera út um Vesturlönd, bæði Þýskaland nasismans og Sovétríki Stalíns voru að fara fram úr stórveldum Vesturlanda varðandi framleiðslu og umsvif efnahagslífsins.

Tvennt kom Vesturlöndum til bjargar, hagfræðikenningar Keyne og að seinna stríðið fór aðeins og snemma af stað, Þýskaland var ekki tilbúið fyrr en í fyrsta lagi 1942.

Stríðið sannaði hins vegar aðferðafræði Keyne, og það var hún sem reif Vesturlönd upp úr rústum stríðsins.

Efnahagskreppur fara alltaf illa með þjóðfélög og dunda sér við að láta þær malla endalaust svo auðurinn fái allt efnahagslífið fyrir slikk, er fáránlegt, bæði efnahagslega og siðlega.  

Arðrán fjöldans er ekki fyndin, hverjir sem eiga í hlut.

Og það er heimskulegt fyrir yfirstéttina, henni hættir til að missa hausinn þegar almenningur missir þolinmæðina.  

Einmitt sú staðreynd er líklega megin skýring þess að hægri menn í USA gripu til keynisma á ögurstundu þjóðarinnar, þó þeir hafi flestir sótt fylgi sitt til hugmyndafræði Friedmanista.

Þeir gátu logið og bullað út í eitt á meðan skjólstæðingar þeirra, hinir ofurríku hirtu til sín þjóðarauðinn og lögðu heilu iðnaðarsamfélögin í rúst, en þeir gátu ekki afneitað staðreyndum hagfræðinnar þegar hrunið eitt blasti við.

Þeir gerðu það sem þurfti að gera, og höfðu svo vit á að þegja næstu mánuðina.

Það er ekki hægt Helgi, nema maður vilji spila sig algjöran hálfvita, að halda því fram að það hefði verið gott fyrir bandarísku þjóðina, eða bandarískt efnahagslíf, að láta allt fjármálakerfið falla eins og það leggur sig.  Með þeirri keðjuverkun og ringulreið sem fylgt hefði í kjölfarið.  

Og bandaríski herinn hefði aldrei leyft þá ringulreið, hann hefði gripið inní og sett ríkisstjórn Bush af.  Hann er nefnilega eiðbundinn að vernda alríkið og stjórnarskrána, og ber skyldu til að grípa inní þegar heimskt fólk stefnir samfélaginu í hættu.

Og hann hefði gert það.

Rökin sem þú sækir í eftiráskýringar hægri manna standast ekki því það voru þeir sem gripu til aðgerðanna.

Vegna þess að þeir eru ekki heimskir, þeir gerðu það sem þurfti að gera.

En þegar fjármálakerfinu var bjargað, þá lauk hinum eiginlega keynismana nema í flugumynd.

Reyndu nú einu sinni að spá í Helgi af hverju heimurinn er eins og hann er.

Kveðja að austan.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 19.11.2013 kl. 17:07]

"Eða þegar sveitarfélög fjármögnuðu dagheimili.  Þau gerðu það ekki af rekstrarafgangi, þau lögðu út fyrir dagheimilum, og fengu það svo til baka í auknum skatttekjum af vinnuframlagi kvenna.

Á meðan einhver framleiðsluþáttur er ónýttur í hagkerfinu, þá virkar peningaprentun.

Skortur á peningum er hins vegar bein ávísun á stöðnun, og of hátt verðgildi þeirra á fátækt."

Einhversstaðar hér að ofan nefndi ég að  það skifti máli út á kvað "peningar sem ekki eru til" séu lánaðir, hvort það séu túlípanar eða velar í árabáta.

En sú aðferð að prenta peninga út á framtíðarverðmæti er í raun ekkert annað en það að taka lán frá öllum öðrum í hagkerfinu sem eiga peninga. Virkar ef það sem lánað er til skilar arði, annars ekki. Á hinn bóginn skömm skárra að ríkið eignist nýju verðmætin fremur en einkaaðilar. Fróðlegt væri í þessu sambandi að spá í hinar ýmsu aðferðir við að skrá nýjan makrílstofn inn í hagkerfið, en verður ekki gert hér. (nema að kanski er S.I. að fara þá illskárstu)

Keynisminn virkaði ágætlega um miðja 20. öld einmitt vegna þess að bönd voru sett á peningaprentunina með gullfæti. Það sem er dæmt til að fella hann er þegar farið er að prenta peninga til að visa á þau verðmæti sem verða til vegna peninganna en ekki sem andlag þeirra.

Þú lendir alltaf í þeirri klemmu  að rugla saman orsök fjármálakreppa (sem er offramleiðsla á peningum eða ofþensla pappírshagkerfisins) og halda að hið sama sé leiðin úr þeim og telur vera Keynisma.

Þar fer þér fyrir sitt leyti eins og Seðlabanka Íslands sem kann það ráð eitt, hver sem vandinn er, að hækka vexti ;-)

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 19.11.2013 kl. 17:27]

ps.  "Á meðan einhver framleiðsluþáttur er ónýttur í hagkerfinu, þá virkar peningaprentun."

Vel sagt og ég er þessu sammála, var raunar að reyna að benda á sama með samlíkingu við velar í árabáta versus að fjárfesta í túlipönum.

Ef peningaprentun er beitt af skynsemi þá má segja að hún skapi ákveðna spennu í hagkerfinu sem svo aftur leysist og jafnvægi sé náð þegar hinir nýprentuðu peningar eru ávísun á nýju verðmætin án þess að raska samhengi "gömlu"penginganna við "gömlu" verðmætin.

Ég hef lengi verið þeirrar skoðunnar að Seðlabanki Íslands hefði komið okkur hjá gríðarlegum vandræðum ef hann hefði prentað 100 milljarða af krónum þegar Kárahnjúkavirkjun var reist.   

[Helgi (IP-tala skráð) 19.11.2013 kl. 17:48]

@33:

Slæm kreppa var snúin niður á u.þ.b. einu ári árið 1921 - löngu áður en aðalrit Keynes kom út. Menn þurftu ekki hans kenningar til að snúa kreppur niður. Þar tóku menn þann pól í hæðina að auka ráðstöfunartekjur einkaaðila - auka tekjur þeirra. Sú nálgun virkaði á um ári.

Stöðnunin á miðöldum var ekki bara efnahagsleg og sýnir raunar fram á það hversu slæmt er ef einhver einn aðili hefur mikil völd. Við sjáum í dag það sama nema nú er það hið opinbera sem er í því að skemma fyrir fólki.

Ef við ætlum okkur að auka neyslu þurfum við fyrst að auka tekjur heimila og fyrirtækja. Ef við ætlum okkur að auka neyslu heimila  og hins opinbera með lánum er það eins og að pissa í skóinn sinn á köldum degi. Svo má ekki gleyma því að skuldir þarf að borga til baka - þú lítur algerlega framhjá því?! Bera þeir sem lána peninga ábyrgð á eyðslufylleríi þeirra sem fá lánað? Keynsistar gleyma tekjuhliðinni. Hægt er að auka tekjur heimila og fyrirtækja t.d. með afreglun, lækkun skatta og opnun markaða - þá eykst neysla og eftirspurn.  Neyslu aukum við í besta falli tímabundið með skuldasöfnun. Skuldir þarf að endingu að borga til baka - valdaelitan á Vesturlöndum og Japan mun komast að því á næstu árum.

Ef hið opinbera hleypur til og bjargar bönkum en ekki t.d. tölvufyrirtækjum er það auðvitað að mismuna. Hvar á að draga mörkin? Af hverju mega bankar ekki fara á hausinn? Með því að bjarga illa reknum bönkum erum við að veikja bankakerfið að innan með því að bjarga lélegum bankastjórum frá sjálfum sér. Bankarnir vita að þeim verður bjargað og haga sér samkvæmt því. Reagan gerði það því miður á sínu seinna kjörtímabili ef ég man rétt og var það rangt.

Í dag er því miður búið að kippa persónulegri ábyrgð úr sambandi. FME og SÍ fylgjast með bönkunum en ekki neytendur. Ég myndi t.d. aldrei leggja mitt litla fé inn í banka ef ég veit að bankinn er kannski bara með 10% af innistæðum haldbærum. Bankar sem sýna og sanna að þeir eru öruggir fá fé frá sparifjáreigendum.

Ég sé ekkert athugavert við það að bankar í USA sem höguðu sér óábyrgt fari á hausinn. Mjög stórir bankar eru verk hins opinbera þar - ekki markaðarins. Ekki voru allir bankar í USA illa reknir og af hverju á að hjálpa skussunum?

Við erum sammála um að arðrán fjöldans er ekki fyndið. Hið opinbera getur ekki hjálpað þar.  

Það er gott að þú átt svo góða kristalkúla að geta spáð fyrir um það hvað ameríski herinn hefði gert ef . . .  . .

[Ómar Geirsson, 19.11.2013 kl. 22:40]

Blessaður Helgi.

Það má alltaf hrósa þér fyrir að reyna, og það ætla ég að gera hér með.

En enn og aftur gætir þú ekki að falsi þeirra sem mata þig.

Varðandi hina meintu kreppu 1921, þá var hún í fyrsta eðlilegur samdráttur sem fylgdi aðlögun samfélagsins frá framleiðslu stríðsgagna yfir í neysluvörur.  

Hún er á engan hátt sambærileg kreppunni 1929, hvað þá að hægt sé að líkja henni saman við kreppuna í dag.  

Þetta er fyrsta rökvillan varðandi þá kreppu.

Önnur er sú, að sambærileg kreppa var eftir seinna stríð, þar var Keynískum aðferðum beitt til að rifa hagkerfið í gang. Eða hinni frægu Marshal aðstoð.  Þýðir það þá út frá því afmarkaða dæmi að Keynískar aðferðir eigi alltaf við??

Samkvæmt þinni aðferðafræði þá mætti álykta svo.  

Afmarkað atvik tekið fyrir, og lausninni sem beitt var, yfirfærð á allar aðrar aðstæður, sem er auðvitað bölvað rugl.  

Norðmenn hinir fornu leystu ákveðna kreppu sem stafaði af fólksfjölgun, með því að leggjast í víking, a la peningaprentun, og sagan á mörg önnur svoleiðis dæmi.  Það er að ræna bara nágrannana þegar illa gengur heima fyrir.

Aðrar kreppur hafa verið leystar með fólksflutningum, og svo framvegis.

Og til að hugga þig Helgi þá eru til kreppur sem Keynisminn á ekkert svar við, stjórnunarkreppan uppúr 1970  er dæmi um slíka kreppu, þar sem framleiðslutækni úreltist sökum lélegrar stjórnunar.  Þá þýðir ekkert að dæla peningum inní kerfið, framleiðslan er jafn óskilvirk fyrir því, og óseljanlegar framleiðsluvörur hlaðast upp.

Þriðja rökvillan þín Helgi er að átta þig ekki á að skattalækkanir, sem hafa áhrif á neyslu og fjárfestingu, eru Keynísk aðgerð, reyndar mjög gott dæmi um slíkar aðgerðir.

Fjórða lagi þá kann hagsaga síðustu 150 ára ótal svona tilvik þar sem merkjum um  samdrátt var snúið við áður en til kreppu kom, og þá ert þú ekki að tala um kreppu í slíkum tilvikum, heldur samdrátt.  

Það varð ekki kreppa 1921 vegna ýmissa ástæða, skattalækkunin var ein af þeim, það sama var eftir seinna stríð, þá stóð valið milli núverandi aðgerða, að skera niður og láta enda ná saman, eða gefa í og prenta peninga svo einhver keypti vörur.

Þetta er bara um fyrstu málsgreinina hjá þér Helgi, og núna nenni ég ekki að taka allar hinar fyrir, fyrir allri kennslu eru jú takmörk.

Margt af þessu höfum við tekið áður og þú einfaldlega skilur ekki orsakasamhengið milli eftirspurnar og hagvaxtar, og svo öfugt hvað það þýðir ef dregið er úr eftirspurn.

Ég get ekki endalaust verið að leiðrétta sömu fullyrðingarnar.  

Það er endalaust hægt að koma með nýjar og nýjar staðreyndarvillur, eins og til dæmis í málsgreininni um miðaldir.  Stöðnunin var efnahagsleg, það tók margar aldir að ná upp sömu framleiðslu og var á dögum Rómarveldis, en sú stöðnun átti sér margar skýringar, og það má guð vita hvort eitthvað hefði verið öðruvísi þó nóg hefði verið gullið.  En svona var bara raunveruleikinn.

En hin algjöra staðleysa er þessi; "og sýnir raunar fram á það hversu slæmt er ef einhver einn aðili hefur mikil völd", raunveruleikanum er ekki meir hægt að snúa á haus, miðaldir einkenndust af stjórnleysi, það var enginn einn aðili með nóg völd til að koma aga og reglu á hlutina.

Rómarveldi hafði þetta miðstýrða vald, og það lifði í 800 ár, eða raunar 1.800 ár ef hið Austurrómverska er tekið með.

Efnahagsleg velmegun kom í kjölfar aukinnar miðstýringar, ekki öfugt.

Og það er ótrúlegt að þú skulir ekki skilja það að ef kenningar frjálshyggjunnar um skilvirkni og hagkvæmi samfélaga þar sem ríkisvaldið er veikt, að þá væri heimurinn fullur af slíkum samfélögum.

Sómalíur heimsins væru út um allt, og á öllum tímum.

En eins og ég hef margoft sagt þér, þá eru slík samfélög skammlíf í sögulegu samhengi.  

Ég man að þú komst með rök um Villta vestrið, áður en lögum og reglum var komið þar á.  Sem segir mér að þú sért yngri en Morgan Kane. 

Stjórnleysið  var að ganga frá Villta vestrinu, og ef hið miðstýrða vald alríkisstjórnarinnar hefði ekki komið skikkan á ástandið, þá hefði Mexíkó lagt landið undir sig.  

Stjórnlaus landsvæði verða alltaf bráð annarra þjóða.

En þar sem ríkisvaldið er sterkt en samneysla lítil, eða það fer saman, veikt ríkisvald og lítil samneysla, sem gengur ef enginn sterkur nágranni ógnar sjálfstæði, þá ertu að jöfnu með fátæk ríki. 

Því forsenda velmegunar eru sterki innviðir.  Gildir á öllum tímum, öll siðmenning var fyrir tilverknað miðstýrð valds.

En ofstjórnun, spillt stjórnun, vanhæf stjórnun, reynist heldur ekki vel.

Slíkt er yfirleitt upphaf af falli ríkja því samkeppni þjóðanna er svo grimm.

Þú áttar þig heldur ekki á því að peningaprentun er andstæða skuldasöfnunar, og hún er tilkomin því að skuldasöfnun er ávalt hættuleg.

Mér finnst það afrek að þú skulir ekki fatta það, því fastur virðist þú vera við bloggið mitt, að frá fyrsta degi hef ég talað gegn skuldasöfnun, og komið með öll rökin gegn henni.

Um hvað hélstu að barátta mín við ICEsave og AGS snérist??

Síðan er það stórkostlegt hjá þér að geta ruglað saman björgun banka, og björgun fjármálakerfa.  

En ég get svo sem verið hér í alla nótt ef ég ætla að ræða þetta við þig til hlítar.  

En varðandi þetta með bandaríska herinn og skyldu hans til að vernda alríkið, þá þarf ekki að ræða það.   Hann hefur þá skyldu, og hann setur heimskum eða gjörspilltum stjórnmálamönnum ákveðin takmörk. 

Þeir setja ekki ríkið á hausinn af fávitaskapnum einum saman.

Enda hafa þeir stjórnmálamenn sem hafa stjórnað Wahsington  á hverjum tíma ekki gert tilraun í þá áttina. 

Teboðshreyfingin hefur ekki komist til valda svo ekki hefur reynt á það.  Það er að hún stæði við stóru orð sín.

En Bush stjórnin var aldrei í þeirri stöðu.

Hún brást rétt við, lét fagmann ákveða viðbrögð stjórnvalda.  

Og jafnvel demókratar viðurkenna það.

Helgi þetta hér að ofan er ekki illa meint, þér hefur farið mikið fram í rökfærslu þinni, en þú verður að bæta við þinn þekkingargrunn.  '

Þú lætur mata þig á falsi, og tekur falsinu sem staðreyndum.

Þannig þarf það ekki að vera.  

Og það er ekkert að því að vilja frjálsara samfélag.

Kveðja að austan.

[Ómar Geirsson, 19.11.2013 kl. 23:21]

Blessaður Bjarni.

"En sú aðferð að prenta peninga út á framtíðarverðmæti er í raun ekkert annað en það að taka lán frá öllum öðrum í hagkerfinu sem eiga peninga. Virkar ef það sem lánað er til skilar arði, annars ekki."

Þetta er bara rangt, þú skilur einfaldlega ekki hlutverk peninga sem viðskiptavaka. Útþynning gjaldmiðils er ekki lán frá þeim sem sátu á gullinu fyrir, ekki frekar en hækkun vöruverðs miðað við verðgildi gulls er eignaupptaka.

Ný gullnáma er ekki lán frá þeim sem áttu gull fyrir, hún er viðskiptavaki ef hún örvar framleiðslu, en minnkar verðgildi gullsins sem fyrir var ef ekki er hægt að auka framleiðsluna.

Ef einhver reisir stórt gróðurhús, og eykur framboð á tómötum, þá er hann ekki að taka lán frá öllum hinum, hann er aðeins að breyta verðmynduninni.

Stjórnvaldi ber skylda til að hámarka virði framleiðsluþátta hagkerfisins, og sjá til sanngjarnar dreifingar.  Þannig stuðlar það að hámark hagsæld í samfélaginu.

Peningaprentun er hjálpartæki við ákveðnar aðstæður, og á að metast sem slík.  Það eru ofsalegir margir þættir sem hafa áhrif á hagkerfið, og peningaprentun er ein af þeim.

Útfrá því á að meta hana, en ekki út frá einföldun á orsakasamhengi sem ekki er til staðar.

Menn hættu ekki að finna gullmola númer 2 eftir að sá fyrsti var fundinn, vegna þess að eigandi gullmola númer 1 sagði að slíkt mynd skerða verðgildi hans. 

Hann einn hefi rétt á að vera ríkur, allir hinir ættu að vera fátækir.

Þetta er rökleysa Bjarni og hafðu það.

Keynisminn byrjaði ekki formlega fyrr en gjaldmiðlar voru teknir af gullfæti, því sá fótur viðhélt skorti á peningum, og viðhélt forréttindum þeirra sem áttu pening, og örbirgð þeirra sem áttu ekki.

Síðan hefur Keynismi ekkert með pappírspeninga að gera.    Líklegast ertu að vitna í það þrugl að Keynismi haldi að það dugi að prenta peninga, og vitna síðan í óðaverðbólgu dæmi sínu til stuðnings.

Fölsk rök leiða til rangrar niðurstöðu.

Pappírspeningar ýta undir eignaverð, raunpeningar ýta undir framleiðslu.

Allar þær aðgerðir sem ýta undir nýtingu framleiðsluþátta, þannig að nýting þeirra er í jafnvægi, kallast Keynismi.  Þær geta verið peningaprentun þegar peninga vantar inní hagkerfið, þær geta verið skattalækkun, eða einföldu regluverks eins og Helg bendir á. 

Þær geta verið innleiðing nýrrar framleiðslutækni, samgöngubætur sem auðvelda verslun og viðskipti og svo framvegis.

Þó Ísland væri yfirfullt af pappírspeningum, þá þornaði raunhagkerfið upp af raunpening, vegna þess að einkageirinn lenti í fjárhagserfiðleikum.  Gat ekki staðið í skilum, afleiðingarnar gjaldþrot eða nauðvörn með uppsögnum og minnkandi framleiðslu.

Við þær aðstæður virkar peningaprentun, og það þarf ekki að rífast um það Bjarni. Fólk sem fær peninga frá ríkinu til að sinna rannsóknum og þróun, í stað þess að mæla götur atvinnulífsins, skilar því til baka í hagkerfið sem það fékk upphaflega.  Uppbygging á því sem þarf að byggja upp, er líka eitthvað sem örvar hagkerfið, og síðan eru það náttúrulega margföldunaráhrifin þegar eitthvað fer að rúlla.

Í stað víxlverkun kreppunnar færðu víxlverkun vaxtarins.  

Þetta er bara svona, og þó menn skilji þetta ekki, þá er þetta bara svona fyrir það. Þó þú skiljir ekki að það þarf að setja niður útsæði til að fá uppskeru, þá breytir skilningsskorturþinn engu þar um.

En örvun hættir að virka þegar ekkert er lengur til að örva, en það er allt önnur saga.

Það er ákveðið magn af útsæði sem þú kemur fyrir í einn garð, en þó þú eigir umfram útsæði sem er þér gagnslaust, þá þýðir það ekki gagnályktunina að það sem komst í garðinn, sé gagnslaust.  

Þar að síður að það séu rök í málinu að þú sért svo mikill vitleysingur, að þegar þú færð útsæði í hendurnar, og átt garð til að setja það í, að þá hendir þú útsæðinu alltaf í sjóinn, að þá sé hægt að álykta að það sé tilgangslaust að sá í garða, því það vex ekkert í þeim.

Menn eiga að halda sér við raunveruleikann þegar þeir ræða hann.

Annars enda þeir sem Friedmanistar, og leggja samfélög sín í rúst.

Kveðja að austan.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 20.11.2013 kl. 00:26]

Merkilegt er þegar þú afneitar eigin rökum sbr. í 4

"Peningalegar eignir eru í fyrsta lagi ávísun á verðmæti, sem þurfa þá að vera til staðar, sem og að þær eru viðskiptavaki, þær auðvelda viðskipti, og hvetja til þeirra ef einhver er tilbúinn að láta af hendi vöru eða þjónustu í skiptum fyrir peninga."

A. Peningar eru ávísun á verðmæti, gott skref, haltu þig við það.

B. Peningar geta verið viðskiftavaki eins og þú orðar það, ok. en einungis á þann hátt að þegar einhver býr til peninga út á framtíðarverðmæti þá er hann að að taka að láni hluta þeirra verðmæta sem lágu á bak við alla hina peningana í hagkerfinu. M.ö.o. er hann að taka lán hjá öllum þeim sem áttu peningana fyrir.

Ef þú gætir áttað þig á hvernig B er afleiðing A þá hefðirðu komist eitthvað áleiðis og værir kominn að næsta hjalli sem er fróðlegur viðureignar, þ.e. ef þeir sem áttu peninga fyrir eru að lána af sínum verðmætum til nýju peningaútgáfunnar, eiga þeir þá ekki að fá sitt lán til baka þegar viðkomandi fjárfesting kemst í gagnið?  Og þá á hvaða formi öðru en hækkun gengis? Vextir?

Til dæmis má hugsa sér hvernig Íslendingar komust inn i nútímann í byrjun 20. aldar. Hefðu þeir eingöngu farið að prenta peninga út á þá væntingu að veiða þorskinn sem lá utan þess er árabátarnir næðu, þá hefði það ekkert gagnast. Hér voru engir sem gátu smíðað vélar, ekkert.

Danir og Bretar hefðu bara hlegið að þessum pappír sem greiðslu fyrir vélar. Fyrsta skrefið var að fá hlutdeild í hagkerfi Dana og Breta með því að taka lán til að geta notað kraftinn úr þessum hagkerfum til að byggja sig upp. Þar voru smiðjurnar og málmbræðslan. Auðvitað gátu Danir eða Bretar lánað út á þessa sömu væntingu en eingöngu með eigin sparnað sem grunn.

Raunverulegur sparnaður kemur alltaf fyrst, sá sem lánar sparnað sinn til fjárfestingar, hann er að lána skófluna sína og hjólbörurnar til þess sem vill vinna, er með hugmyndir og vill taka áhættu, en vantar nauðsynlega til þess skóflur og hjólbörur.

En vegna eðlis peningakerfisins þá geta þeir sem er treyst fyrir að halda utan um peningaprentunina blöffað fram tímabundin verðmæti úr hendi þeirra sem eiga andlag peningana (raunverðmætin sem þeir eru ávísun á) og lánað þessa peninga til framkvæmda.

Þetta er í raun nákvæmlega sama og þegar gjaldkeri hjá fyrirtæki tekur smá lán úr sjóðnum sem hann á að gæta og notar í brask. Ef braskið er skynsamlegt þá getur hann skilað láninu til baka án þess að nokkur hafi orðið neins var, en ef ekki, þá verða allir verulega fúlir þegar þeir uppgötva rýrnunina. (sbr. Hrunið)

Peningaprentun út á framtíðarverðmæti er semsagt þvingað lán af hendi þeirra sem eiga peninga.

Getur í vissum tilfellum verið réttlætanlegt ef aðstæður eru þannig en reynslan sýnir þó að oftar en ekki skapar þetta kjöraðstæður fyrir brask.

Hérlendis hefur þessi ofurtrú á peningaprentun sem þú ert m.a. haldinn, orðið til þess að raunverulegur sparnaður líður fyrir, rétt eins og Pétur Blöndal bendir á.

Þú ruglar algjörlega saman sparnaði og Keynisma, telur þetta andstæður sem er svona álíka og að telja upp vera andheitið við hægri.

Til að einn geti fjárfest þarf annar að spara. Þetta er hinn einfaldi stórisannleikur sem virðist vefjast fyrir allt of mörgum. Sumir eru einfaldir sakleysingjar eins og ég ætla að þú sért í þessu en aðrir hafa einfaldlega hag af blekkingunni. 

Þeim kemur vel þegar einfeldningarnir "cóa" með vitleysunni.

[Pétur Örn Björnsson (IP-tala skráð) 20.11.2013 kl. 03:09]

Mig langar til að vitna hér í kafla úr pistli Ólafs Arnarsonar á tímarím.is:

Pistillinn ber yfirskriftina:  Þekkir seðlabankastjóri ekki seðlaprentun þegar hann sér hana?

Hér kemur svo tilvitnunin:

"Hefur seðlabankastjóri reynt að bera saman áhrifin af svona leiðréttingu og áhrif verðtryggingar á peningamagn í umferð?

Verðtryggð lán heimilanna hafa hækkað um meira en 400 milljarða frá hruni og þar sem íslenska fjármálakerfið er það sem nefnt er „brotaforðakerfi“ (e. fractional reserve system) með nánast engri bindiskyldu hefur útlánageta fjármálakerfisins aukist gríðarlega.

Fyrir hvern milljarð sem eignir bankakerfisins aukast eykst útlánageta þess um 6.25 milljarða (miðað við eiginfjárkröfur FME upp á 16%). Þessi aukna útlánageta birtist fyrst og fremst hjá viðskiptabönkunum þar sem Íbúðalánasjóður er með verðtryggðar skuldbindingar á móti verðtryggðum útlánum og lífeyrissjóðirnir skipta litlu máli í þessu sambandi.

Ætli það láti ekki nærri að verðtryggingarhagnaður bankanna frá hruni nemi meira en 100 milljörðum, sem skilar sér þá í aukinni útlánagetu þeirra upp á a.m.k. 625 milljarða.

Þetta eru seðlaprentunaráhrif verðtryggingarinnar í hnotskurn og ljóst er að áform um leiðréttingar á skuldum heimilanna um allt að 200 milljarða (sem þar að auki hafa engin áhrif á peningamagn í umferð) blikna í samanburðinum.

Samt fordæmir Seðlabankinn áform um leiðréttingu verðtryggðra lána heimilanna og talar um seðlaprentun í því sambandi á sama tíma og hann talar af hlýju og umhyggju um verðtrygginguna, sem hefur aðeins frá hruni aukið peningamagn í umferð um meira en 600 milljarða

og hefur sömu áhrif og seðlaprentunarvél sem aldrei stöðvast. Verðtryggingin er þannig ein helsta orsök innlendrar verðbólgu þó að málflutningur seðlabankastjóra og peningastefna bankans gefi til kynna að það sé honum hulið.

Af ofangreindu hljóta að vakna spurningar um hvort stjórnendur Seðlabankans eru faglega hæfir til að gegna störfum sínum eða hvort þeim gengur eitthvað annarlegt til með málflutningi sínum."

[Helgi (IP-tala skráð) 20.11.2013 kl. 03:27]

@37:

Þú talar um hina meintu kreppu. Þetta er rangt hjá þér, kreppan 1920 var raunveruleg og slæm. Þú ætlar s.s. að flokka kreppur niður í marga mismunandi flokka. Það er merkilegt nálgun sem auðvitað heldur ekki vatni. Það sem Harding gerði, og þú virðist ekki vilja vita af, var að auka tekjur einstaklinga til að örva eftirspurn. Hans nálgun virkaði, um það er ekki hægt að deila. Í dag er þeim meðulum ekki beitt og augljóst orðið að sú nálgun sem menn aðhyllast í dag virkar ekki.

Kreppan 1929 varð miklu verri vegna inngripa stjórnvalda (og var raunar búin til af Seðlabanka USA): Í desember 1929 náði atvinnuleysið hámarki - varð um 9%. Næstu 6 mánuði lækkaði það óreglulega og var komið niður í um 6% í júní 1930. Þá hófust afskipti stjórnmálamanna og eftir það stjórjókst atvinnuleysi og var alltaf í tveggja prósentustafa tölu allan þann áratug. Lexían hér er sú að ef efnahagslífið er látið í friði jafnar það sig. Inngrip eru óþörf.

Ég veit nú ekki alveg hversu vel þú er að þér í fræðum Keynes - grunar að þar vanti talsvert upp á. Rán t.a.m. eru ekki peningaprentun eins og þú virðist telja.

Þú segir skattalækkanir vera keynisiska aðgerð. Voru skattalækkanir þá fundnar upp eftir að Keynes kom fram á sjónarsviðið með sínar kenningar? Trúir þú þessu sjálfur?

Þú er voðalega fastur í Keynes sem er svo sem í lagi en málið á auðvitað að snúast um að finna aðferð til að koma hjólum efnahagslífsins aftur af stað. Það hefur algerlega mistekist og mér er alveg sama hvort það er kenningum Keynes um að kenna eða ekki.

Keynes aðhylltist íhlutun til að ráða niðurlögum kreppu. Þeirri aðferð hefur verið beitt og árangurinn er enginn. Í USA og Japan t.d. geta menn ekki hætt að prenta peninga og sjáum við það á þeirri staðreynd að á eftir QE1 kom fljótlega QE2 og nú erum við í QE3. Þeir munu sennilega seint hætta QE3 því ferlega vandræðalegt verður fyrir þá að þurfa að byrja QE4. Þetta er auðvitað fyrir utan TARP. Hið opinbera í USA er búið að gera ansi mikið, raunar búið að spýta inn sem svarar tvöföldu hagkerfi Kanada inn í ameríska hagkerfið, en samt er atvinnuleysi mikið. Vel má vera að hugmyndir Keynes eða einhverra annarra líti vel út á pappír en virkar þær í reynd? Nei!!

Keynes hélt því til að mynda fram að þegar framleiðslutæki væru vannýtt og í atvinnuleysi væri bara hægt að bæta úr atvinnuleysi og auka tekjur með því að fyrst að auka útgjöld til annað hvort neyslu eða fjárfestingar. Keynes hélt því sömuleiðis fram að án íhlutunar stjórnvalda til að auka útgjöld geti atvinnuleysi orðið viðvarandi. Keynes vildi að stjórnvöld örvuðu eftirspurn í atvinnuleysi með því m.a. að eyða í opinberar framkvæmdir. Við sjáum á kreppunni 1920 að hluti þessa er ekki réttur, Harding skar ríkisútgjöld hressilega niður og lækkaði skatta og batinn fylgdi fljótt á eftir. Ástæðan fyrir því að þú lærðir ekki um þá kreppu er einfaldlega sú að hún stóð mjög stutt yfir vegna aðgerða Harding.

Þú segir sömuleiðis að miðaldir hafi einkennst að stjórnleysi. Kannast þú ekkert við það hvernig kirkjan hagaði sér?

Vald spillir og algert vald spillir algerlega. Það er vandinn við að láta t.d. hið opinbera hafa öll þau völd sem það hefur í dag, bæði hér og erlendis. Vald er líka vandamál.  

[Ómar Geirsson, 20.11.2013 kl. 09:03]

Blessaður Bjarni.

Ennþá ertu að gera þér upp misskilning eða þú hreinlega misskilur samhengi peninga.

Peningar eru ávísun á verðmæti, en þar að leiðir ekki að peningar sem slíkir hafi fast nafnverð, sem fæst á ákveðnum tímapunkti með því að deila fjölda þeirra í heildarverðmæti í samfélaginu.

Peningar eru dínamísk stærð, líkt og verðmæti, það er enginn fasti til nema fasti augnabliksins. 

En í orðalaginu, "Peningar eru ávísun á verðmæti" felst sú yrðing að virði peninga er dregin af virði verðmæta, ekki öfugt.

Ef virði verðmæta er 1000, og fjöldi peningaeininga er 100, þá er hver eining metin á 10. 

Þú getur hins vegar verið með annað hagkerfi þar sem virði verðmæta er líka 1000 en fjöldi peningaeininga 2000, og þá er virði hverrar einingar 0,5.

En heildarvirði peninga er alltaf 1000.

Peningaprentun snýst um það að stundum getur verið hagkvæmt að fjölga einingum til að auka heildarvirði verðmæta.  Segjum í fyrra dæminu að stjórnvöld auki fjölda peningaeingina um 50, með því markmiði að auka nýtingu framleiðsluþátta, og vegna þeirrar aðgerðar eykst virði verðmæta úr 1000 í 1200, þá lækkar virði peningaeiningar úr  10 í átta, en raunverðmætin aukast hins vegar um 200 eða 20%.

Grundvallarrökvillan í málinu er að reyna að verja ákveðið nafnvirði eða fjöldapeninga  með aðgerðum sem rýra heildarvirði verðmæta. 

Til dæmis hækkun vaxta, skatta, niðurskurður sem eykur atvinnuleysi og svo framvegis.

Í dæminu hér að framan fer þá virði verðmæta úr 1000 í 800, og þar með lækkar virði peninga úr 100 í 80, þó fjöldi þeirra sé sá sami.

Ég veit Bjarni að þú ert að reyna að tækla þessa hluti þannig að hagkerfið taki við sér, en þú ert í gryfju Friedmanista eins og svo margir aðrir, menn gagnrýna hrunið sem stefna þeirra olli, en nota síðan hluta af rökleiðslu þeirra til að finna lausnir.

En það dugar ekki, ef hluti af jöfnu er rangt leystur, þá verður allt dæmið vitlaust.  Sama hvað restin er rétt útreiknuð.

Ég ætla ekki lengur Bjarni að ræða endalaust misskilning á rök, sem leiðir til rökleiðslu þar sem röng nálgun er notuð til að hnekkja rökum, eða til að útskýra mál sitt.

Við höfum báðir komið sjónarmiðum okkar til skila.

En ég fullyrði að við náum ekki tökum á efnahagsvanda okkar sem og heimsbyggðarinnar, fyrr en við náum að feta hinn krókótta stíg milli keldna og ófæra rökvillunnar og hálfsannleika.

Báðir erum við að reyna það, það er svo langt síðan að ég áttaði mig á því.

Ég tel að aðeins einn stjórnmálamaður, sem byggir rökfærslu sína á rökum sérfræðinga sem sjá hlutina eins og þeir eru, en ekki eins og þeir vildu að þeir væru, hafi náð að greina vandann, og koma með lausnir sem virka.

Það var Lilja Mósesdóttur, sem náði að fara alla leið með sína rökfærslu, þó örugglega megi slípa hana til.

Vandinn við samfélagið er að það er hallt undir áróður þeirra sem komu okkur á hausinn, og hafa hag á að halda okkur á hausnum á meðan þeir ná pólitískum og efnahagslegum markmiðum sínum.

Lilja var kaffærð í rökvillum, hálfsannleik, og beinnar lygi.

Og það er enginn annar eða önnur þarna úti sem er að reyna að leysa vanda þjóðarinnar.

Og það er ekkert sem ég get gert í því.  Svona áróðursblogg virkar ekki nema að það sé til fólk sem leitar leiðarinnar í gegnum hið ófæra mýrarfen.

Ég efa ekki að kæmi fram svoleiðis stjórnmálamaður að þú myndir fylkja þér að baki honum, og ég líka, og miklu fleiri.

Málið er ekki að maður þykist skilja allt eða maður þykist vita allt.

Málið snýst um lífsskoðanir manns, og hvernig maður vill hafa samfélag sitt. 

Og ef maður hefur trúverðugan valkost, reynir maður að styðja hann. 

Maður gerir ekki ágreining um það sem maður skilur ekki eða er ósammála, maður reynir frekar að tjá sig, fá fram umræðu og skoðanaskipti, og það er oftast þannig, það er ef eitthvað er trúverðugt, að þá hafa slík skoðanaskipti tilgang.

Það er ekkert rétt í þeirri merkingu að menn viti nákvæmlega hvað þeir eru að gera eða hvort það virkar eins og ætlast er til.  

Því lífið er ferli þar sem eitt leiðir að öðru.

Maður sameinast um það sem skiptir máli, það er um markmið vegferðarinnar, og það sem ég kalla trúverðugleika er þá hæfni forystunnar, eða forystumannsins til að leiða vegferðina, að þeim markmiðum sem að er stefnt.

Dagurinn sem þessi trúverðugleiki myndast, munu bök okkar snúa saman.

Það veit ég þó snarvitlaus sé.

Við hittumst þá Bjarni.

Kveðja að austan. 

[Ómar Geirsson, 20.11.2013 kl. 10:04]

Helgi, svona í það fyrsta þá ættir þú að fara að læra sögu, þá létir þú þetta ekki út úr þér mið kirkjuna á miðöldum í því samhengi sem við ræddum.

Hegðun er ekki stjórnsýsluvald.

Og þú þarft líka að afla þér lágmarksþekkingar á efnahagssögunni.

Það er ekkert sambærilegt við ástand efnahagsmála 1920-1921 og 1929-1931, burtséð hvernig menn brugðust við.

Það sem þú kallar kreppuna 1921, en varð aldrei því menn náðu að bregðast við á réttan hátt í tíma, er aðlögun úr stríðshagkerfi í almennt eftirspurnarhagkerfi.

Stríðshagkerfi er það kallað þegar hið opinbera hefur yfirtekið mikilvægustu þætti framleiðslunnar og beint þeim í framleiðslu hergagna og þjónustu við herinn.  

Sem gefur að skilja fellur sú eftirspurn eftir stríð og þá endar hagkerfið í kreppu ef ekki tekst að beina framleiðslunni í aðra farvegi.  Ef þú vissir eitthvað um sögu, þá vissir þú að stundum leystu þjóðir svona vandamál með því að fara í annað stríð, og svo annað, það er héldu alltaf herbúnaði sínum.  Fjármögnun var þá með herfangi sigraða landa.

En 1920 vildu menn ekki stríð, svo það varð að aðlaga efnahagslífið að friðarástandi.  Og það tókst Harding, blessuð sé minning hans, og langt tímabil velmegunar kom í kjölfarið.

Og hann gerði það á réttan hátt, hann bjó til innlenda eftirspurn með Keynískum aðferðum.

Það sem þú fattar ekki Helgi, að þá er Keynísk nálgun örvun á eftirspurn, ekkert annað.  Örvun sem miðast að því að einkaframtakið taki við sér. 

Hún er svar borgarlegs kapítalisma við ríkisrekstri sósíalismans.

Þó Keyne hafi sett þetta í hagfræðilegt samhengi á þriðja áratugnum, þá gildir þetta samband óháð orðum hans, bæði fyrir og eftir Keyne.

Þyngdaraflið fór ekki að virka daginn sem Newton orðaði lögmál sín, eða hélstu að allt hafi svifið í lausu lofti áður??

Peningaprentun er aðeins eitt form Keynisma, virkar stundum, við vissar aðstæður, og þá í samhengi við aðrar aðgerðir.

Hún kallast peningaprentun því það er ekki tekið lán fyrir örvuninni. 

Þetta er lykilatriðið og ég veit ekki hvort ég að fara gráta, í stað þess að brosa að þér, þegar þú endalaust tengir peningaprentun saman við skuldasöfnun.

Skuldasöfnun bandaríska alríkisins, sem þú hefur svo miklar áhyggjur af, er ekki peningaprentun, heldur skuldasöfnun, það eru fjárfestar sem kaupa skuldabréf þess, ekki Seðlabankinn.  Það eru Kínverjar og aðrar Asíuþjóðir sem eiga USA.

Peningaprentun er aðeins útþynning á gjaldmiðli, ekkert annað.

Hún er verðbólga ef hún örvar ekki, ef hún örvar þá hreyfist verðlag lítið sem ekkert.

Hún er notuð þegar vantar fjármagn í hagkerfið, það er þegar hagkerfið dregst saman vegna peningaskorts, eða þá að peningar eru lagðir undir koddann í stað þess að skapa verðmæti.

Vandi Japana er sá að þeir stinga peningum sínum undir koddann, og ríkið reynir að koma með fjármuni í staðinn inní efnahagslífið.  Og viðheldur þannig innlendri eftirspurn, sem aftur þýðir að spariféð er einhvers virði.

Það væri einskis virði ef engin væri framleiðslan.

Aðstæður sem hafa átt sér stað í gegnum tíðina.

Ég vissi Helgi að þú myndir ekki kveikja á að rán væri ígildi peningaprentunar, en gat ekki stillt mig um að slá þessu fram til að fá fram viðbrögð þín.  Og þú ollir mér náttúrulega ekki vonbrigðum.

Þess vegna skal ég útskýra þetta fyrir þér betur.

Fyrstu gullpeningarnir sem við vitum um (nota nálgun Heródesar) eru frá Anatólíuskaga, og tengjast því ágæta ríki Lýdíu.

Gull var verðmæti en engum hafði dottið í hug að móta það í mynt (hreint gull), og nýta myntina til viðskipta.

Lydía hafði aðgang að gullnámum og hóf þar með fyrstu peningaprentun sögunnar.

Nema hún prentaði ekki peninga, heldur gróf eftir því í námum.  

Þegar stjórnendum Lýdíu vantaði meiri pening, þá prentuðu þeir með því að grafa eftir meira gulli.  Meðan einhver vildi taka við því þá virkaði það vel.

En hvað gerðu samfélög sem áttu ekki gull??

Gátu ekki prentað peninga??

Gátu ekki grafið eftir gulli.

Persar svöruðu þessari spurningu, þeir hertóku og rændu Sardis, höfuðborg Lydíu, fyrir persneska hagkerfið var þetta ígildi peningaprentunar, því fjárhirslur Persa fylltust af gulli.  Sem síðan leitaði út í hagkerfið.

Auðvita er þetta einföldun sagnfræðilegra staðreynda, en það eru allar dæmisögur.

Gull var gjaldmiðill Evrópu og það var skortur á því.

Viðbrögðin við þeim skorti voru þrennskonar, 

A. Útþynning sem er hin eiginlega peningaprentun.

B. Viðskipti til að afla gulls, mjög algengt á Miðjarðahafssvæðinu.

C. Rán.

Hagkerfi sem fékk viðbótar gull til að örva viðskipti, spurði ekki að því hvernig gullið væri til komið, gull var bara gull.

Útþynningin var verðbólguhvetjandi, viðbrögð markaðarins var að krefja fleiri eininga, en ránsgullið var það ekki fyrr en ofgnótt varð á markaðnum.

En þá spöruðu menn bara gullið og notuðu það síðar.  

En til að gullið breyttist í verðmæti, urðu verðmæti að vera til staðar.  

Það þýddi til dæmis ekki að koma með gull til borgar sem var nýrænd og brennd, en ef menn áttu falið gull, það er sparnað, þá var hægt að verða ríkur á að selja mat.

Með öðrum orðum, sömu lögmál gilda um gull eins og aðra peninga, lögmál framboðs og eftirspurnar.

Það sem er ólíkt, er aðeins hið ytra, gull er sjaldgæfur málmur sem erfitt er að eignast, peningar voru mótaðir úr algengu efni, og því auðvelt að falsa.  

Og í dag eru þeir bara rafeind, sem eru óendanlegar, og því hægt að búa til óendanlegt magn af peningum.

En skiptir ekki máli, því tenging þeirra við raunverðmæti, gefur magni þeirra virði.  

Og Helgi minn þú hefur allar vitsmunalegar forsendur til að skilja þessi einföldu sambönd, þessi einföldu samhengi, og þær staðreyndir sem að baki búa.

Það eru frasar hagtrúarinnar sem blinda þig, fá þig til að fara rangt með einföldustu hluti.

Þannig er það bara, og lítið við því að gera.

En það er alltaf von.

Blindir menn hafa áður fengið Sýn.

Svo misstu ekki vonina.

Kveðja að austan.

[Ómar Geirsson, 20.11.2013 kl. 10:34]

Takk Pétur Örn.

Ekki nógu oft hamrað á þessari peningaprentun Seðlabankans, og ég man þegar ég hóf þessa umræðu mína, það er áður en ég byrjaði á skæruliðabloggi mínu, þá ræddi ég töluvert við þann mæta mann Gísla Gunnarsson í athugasemdarkerfi Björns Inga, þegar hann var með Markaðinn á Vísi.is.

Það er um evruna, ICEsave, skuldaleiðréttingu og fleira.  

Svona til að slípa mig til, rifja upp forna menntun, og hvort það væri til valkostur við hina hefðbundnu hagfræði sem sagði okkur að borga og svelta, líkt og síðan gert var við Grikki og fleiri þjóðir.

Almenn skuldaleiðrétting er ígildi peningaprentunar, en þarf alls ekki að leiða til verðbólgu, fer eftir samhengi hagstærða og eftirspurnar, en það þurfti að tækla þau rök, og sterkasta röksemd gegn þessari afgreiðslu, það er að afgreiða skuldaleiðréttinguna með frasanum peningaprentun, þar sem peningaprentun er eitthvað illt, er að benda á að Seðlabankinn prentar pening í miklu mæli í dag.

Með vaxtastefnu sinni, og með því að styðja verðtrygginguna.  

Verðtryggingin er ekki annað en sjálfvirk peningaprentun.

Við Gísli ræddum málin út frá staðreyndum sem við þekktum, og hvorugur okkar reyndi að rökstyðja mál sitt með bábiljum, það er við tókum tillit til röksemda hvors annars, og færðum rök gegn rökum, en ekki staðleysu gegn röksemd, og þar með fékk maður á tilfinninguna hvort þessi gagnrök stæðust.

Það er, glerhúsið sem gagnrýnir peningaprentun í þágu þjóðar, en ástundar hana í þágu auðs.  

Meginniðurstaða Gísla var að menn yrðu að fylgja hinu hefðbundna, og í kjölfarið að taka upp evruna, það yrði farsælast til lengri tíma litið.  Þá vissu menn ekki um væntanlegar evruhörmunar þó það mætti leiða að þeim líkum, sem ég gerði óspart.

En hann afneitaði ekki hinni meintu peningaprentun Seðlabankans, því hann hafði engin rök til þess.  Þetta var bara svona og evran var hans leið til að komast út úr þessum vítahring.

Þar með sá ég að þessi gagnrök stóðust, eina svarið við þeim var upptaka annars gjaldmiðils, en sá sem ástundar mikla peningaprentun, getur ekki lagst gegn annarri, nema þá að afleggja sína.

Það er hætta hávaxtastefnu sinni og leggja niður verðtrygginguna.

Og þegar maður tók debatið um skuldamálin á þeim  dögum sem ég skrifað greinar mínar um þessi mál, eins og Frysting verðtryggingarinnar er ekki val, eða hvað sem hún hét, þá áttu andmælendur mínir, ekki rök gegn þessum rökum.

Það er þeir sem reyndu að ræða málin á faglegum nótum.

En hópurinn sem tók skuldamálin upp á sína arma, hefur aldrei keyrt á þessum agressívum rökum gegn bábiljum valdsins um að skuldaleiðrétting sé peningaprentun, og að peningaprentun sé að hinum illa.

Meðal annars vegna þess að þetta fólk skyldi sjálft ekki samhengi hlutanna, nálgaðist þá oft á Friedmanískum forsendum, eða þaðan af verra.

Það er skýringin á ósigri þessa hóps, hann er margradda og innbyrðis ósamkvæmur.

Hefur ekkert vit á taktískri baráttu og klúðrar öllu því sem hægt er að klúðra.

Eina haldreipið er lagasetningin, að skuldaarðránið byggist á ólögum, en ekki lögum.

En hvað ef gengistryggingin hefði verið dæmd lögleg, hvað ef Hæstiréttur heykist á að dæma verðtrygginguna ólöglega??

Væri þá ekkert réttlæti, engar leiðréttingar??

Páll Vilhjálmsson er því miður ansi nálægt sannleikanum þegar hann segir að skuldarleiðrétting sé að verða viðfangsefni sagnfræðinga.

Og hið algjöra taktleysi baráttunnar skýrir það.

Sem betur fer var stór hluti af þessu fólki ICEsave sinnar til að byrja með, og náði því ekki að eyðileggja andspyrnu andófsins.

En því tókst að viðhalda Útburðinum, og það er sorglegt.

Heyrumst Pétur.

Ég ætla að loka blogginu í bili, þarf að huga að öðru.

Kveðja, Ómar.

[Flowell, 20.11.2013 kl. 14:47]

Sælir Ómar, Bjarni og Helgi.

Helgi. Fractional reserve kerfið er ekki til í þeim skilningi sem þú telur. Það skiptir svo höfuðmáli fyrir niðurstöður.

Bjarni. Fjáfesting takmarkast ekki af sparnaði. Fjárfesting skapar sparnað.

Helgi og Bjarni, þið talið framhjá Ómari (og hann framhjá ykkur) vegna grundvallarmisskilnings ykkar fyrrnefndu. Misskilningurinn skapast vegna þess að þið haldið í frumreglur hagfræði sem ganga hvorki stærðfæðilega né rökfræðilega upp. Það sem meira er, það hefur verið vitað í a.m.k. 75 ár (jafnvel lengur, veit það bara ekki) og fjöldinn allur af hagfræðingum hefur sýnt fram á það trekk i trekk síðastliðin 75 ár.

Minnsta afrek Keynes var að sýna fram á að beita ætti ríkisútgjöldum í kreppu.

Helstu afrek hans, sem eru hundsuð, snéru að óútreiknanlegri óvissu, peningum og tvöföldu verðmyndunarkerfi; fyrir núverandi framleiðslu annars vegar og fjármálalegar eignir hins vegar. Verðmyndunarkerfin byggjast jafnframt upp með mismunandi hætti.

Í þessu tvöfalda verðmyndunarkerfi má finna frumorsök alþjóðlegu fjármálakreppunar. Sökum þess að það er hundsað stækkar pappírshagkerfið sem hlutfall af raunhagkerfinu samhliða aukinni skuldabyrði, þar til eitthvað lætur undan.

Helgi, þú ættir að kíkja á hvað austurríski hagfræðingurinn Joseph Schumpeter sagði um atvinnuleysi í aðstæðum eins og okkar núna. Það er gjörólíkt þinni skoðun á hvernig eigi að "lækna" atvinnuleysi.

[Ómar Geirsson, 20.11.2013 kl. 17:02]

Sagði ykkur það drengir, sagði ykkur það, ég hef alltaf rétt fyrir mér, og hana nú.

Og hana nú.

En takk Flowell fyrir að kíkja við.

Ég hef greinilega verið sofandi í tímanum hjá Gylfa Þ. þegar hann fjallaði um Keyne, á fræðilegan hátt.  Ég sofnaði alltaf þegar Gylfi fór að tala um fræðin, sem hann gerði sem betur fer sjaldan.

Þegar hann tengdi Keyne við stjórnmálin og hagsöguna, þá hafði hann fulla athygli mína.  Og Gylfi vissi allt um kreppuna miklu, og samkeppnina milli lýðræðisríkjanna og einræðisríkjanna, Þýskalands og Rússlands.

Þó maður hafi ekki hugsað um þetta í tæp 30 ár, þá gleymist þetta ekki svo glatt.

Allavega, takk fyrir innlitið og fróðleikinn.

Kveðja að austan. 

[Helgi (IP-tala skráð) 21.11.2013 kl. 16:07]

@45:

Ég er að tala um fractional banking og ég veit upp á hár hvernig það kom til og hvernig það virkar. Þú fullyrðir bara án þess að taka eitthvað sem ég segi og sýna fram á að það sé rangt. Takk samt fyrir ábendinguna um Schumpeter.

Þú segir að minnsta afrek Keynes hafi verið að sýna að beita ætti ríkisútgjöldum í kreppu. Þú gleymir því algerlega að hið opinbera býr ekki til verðmæti. Tekjur þess koma í gegnum skattgreiðslur. Til þess að hið opinbera "geti búið til störf" þarf það að taka fé af öðrum sem gætu notað það í hagkvæmari hluti. Við sjáum á fordæmi okkar ágætu vina Bandaríkjamanna að inngrip hins opinbera þar hafa engu skilað nema stórauknum skuldum. Hvernig reyndust síðan inngrip hins opinbera í kreppunni miklu? Þau virkuðu ekki frekar en inngripin núna. Vel má vera að kenningar Keynes hljómi skynsamlega í þínum eyrum en þú ættir nú að sjá að þær virka ekki í reynd.

Þú hefur greinilega algerlega sleppt því að lesa þér almennilega til um orsakir síðustu kreppu. Kannast þú ekkert við Community reinvestment act frá 1977 með seinni tíma breytingum. Hvaðan komu allir þessir peningar sem allt í einu var hægt að lána út? Þín kenning skýrir ekki hvers vegna þenslan varð á húsnæðismarkaði. Af hverju ekki á einhverjum öðrum markaði? Af því bara? Frá 2000-2005 hækkaði húsnæðisverð í USA um ca. 50%. Af hverju átti sama þróun sér ekki stað í t.d. verði bíla eða lyfja? Kenning þín um verðmyndunina heldur einfaldlega ekki vatni sem skýring á nýjustu kreppunni. Þú ættir kannski að prófa ósamhverfar upplýsingar?

Þú segir að fjárfesting skapi sparnað. Þarf s.s. ekki að eiga eitthvað fé fyrst áður en hægt er að fjárfesta?

@43: Harding nýtti sér ekki keynsískar aðferðir því Keynes hafði ekkert skrifað um þetta efni þá. Meginrit hans komu út mun seinna en þó birtist "public works" hugmyndir hans 1924. Það er talsvert eftir að Harding hafði komið bandaríska efnahagskerfinu í gang.

Ef þetta er rétt hjá þér með kreppuna 1921 (aðlögun úr stríðshagkerfi í eftirspurnarhagkerfi) ætti slíkt hið sama að eiga við á árunum rétt eftir seinna stríð, þá ættum við að sjá talsvert atvinnuleysi eftir seinna stríð. Því var hins vegar ekki til að dreifa og því gengur þessi skýring þín ekki upp. Árið 1940 var atvinnuleysi í USA í kringum 15% og árið 1945 um 2% eða svo. Frá 1945-1950 er atvinnuleysi í kringum 3-4% eða svo. Árið 1950 er atvinnuleysi í kringum 5%. Þessi skýring þín heldur því ekki vatni. Er ekki dásamlegt þegar staðreyndir eru algerlega á skjön við málflutning manns?

[Ómar Geirsson, 21.11.2013 kl. 22:22]

Blessaður Helgi.

Nú ætla ég að segja þér smá leyndó, og það er alveg satt, þyngdarlögmálið fór ekki að virka daginn sem Newton setti fram kenningar sínar, það virkað áður líka.

Það sama gildir um aðgerðir sem örva efnahagslíf, þær virkuðu alveg fyrir daga Keyne.  Það var til dæmis góðærði í mörg ár í Róm eftir að Sesar kom með ránsfeng sinn frá Gallíu.  Klassísk örvun, klassískur Keynismi, enda var honum mikið þakkað.  Fékk sérstaka heiðursskrúðgöngu og ég veit ekki hvað. 

Ekki veit ég hvort Flowell nenni að svara þér, þér tókst að afhjúpa vanþekkingu þína í næstum því hverri einustu setningu í andmælum þínum hér að ofan.  

En ég er þolinmæðin uppmáluð, og tel það ekki eftir mér.

Í það fyrsta þá er það alveg satt að það var stríð 1939-1945, það var kallað seinna stríð.  Og ólíkt stríðinu 1914-1918, þá tóku Bandaríkjamenn þátt í því næstum allan tímann.  Og hervæddu iðnað sinn, sem þeir gerðu ekki í fyrra stríði, þar sem því lauk næstum um leið og þeir mættu á svæðið.

Og merkilega nokk, þá kom bakslag í þjóðarframleiðsluna þegar að stríðspantanir hættu að berast, og merkilega nokk, þá var gripið til Keynisma til að takast á við það bakslag.  

Sá Keynismi er frægur, ég ætla ekki að segja þér hvað hann heitir, en hann reif  bandarískt efnahagslíf mjög fljótt uppúr kreppuhjólförunum, og það sem meira er, hann hindraði að kommúnismi breiddist út í Evrópu.

Ég veit síðan ekki hvað þú ert að segja með þessari upptalningu þinni á atvinnuleysistölum, held persónulega að þú vitir það ekki sjálfur.

En ég ætla að ráðleggja þér að setjast niður í rólegheitum og lesa þér til um forsetatíð Harry Truman, og þá heyrir þú kannski minnst á utanríkisráðherra hans.  Nafn sem lifir í sögunni. 

Og ljósið mun kvikna.

Síðan ætla ég að minna þig á að kreppur sem bornar eru saman þurfa að vera sambærilegar, fyrst að þú ert búinn að átta þig á  hvað gerðist þarna 1920-1921, og vonandi ferðu að ráðum mínum og lest þér til um árin eftir seinna stríð, að þá sérðu um leið, að þessi ár eiga ekkert sameiginlegt með því sem gerðist 1929-1931.  

Ekki baun í bala.

Eins er það góð regla að þegar maður ætlar að bömma staðreyndir með staðleysu, þá monta menn sig ekki að því, vona frekar að enginn taki eftir því.

Eins er þér hollt að spá í, svona miðað við margt af því sem þú segir hér að ofan, og áður reyndar, hvernig seinna stríð var fjármagnað?

Ég hef töluvert lesið um þessi ár og satt best að segja þá hef ég hvergi rekist á vísbendingar um að helstu stríðsþjóðirnar hafi safnað í sjóði áður þau héldu í stríðið.

Hvernig gat stríðið þa staðið í svona mörg ár þó að allir sjóðir væru tómir??

Hefurðu spáð í það??

Og hvernig byggðu menn upp Evrópu eftir stríð, svona í ljósi þess að ekki voru til sjóðir til að há stríðið, og það litla sem var til í solid verðmætum, löngu uppurið.  

Það voru ekki margir steinarnir sem stóðu í Þýskalandi til dæmis.

Hugsaðu aðeins út í þetta, lestu svo Flowell aftur, lestu þér svo jafnvel til um málið, og þá gætir þú jafnvel leiðrétt þig sjálfur.

Þessa tækni notað í stærðfræði í gamla daga, og hún reyndist mér vel, endaði með því að það voru ekki mörg dæmi sem ég þurfti að leiðrétta.

Eins reyndist það mér vel í sögu, að lesa mér til í henni, áður en ég mætti í próf.  Alveg ótrúlegt hvað það hafði góð áhrif á villurnar, þær hurfu bara.

En þú ræður Helgi, og ég viðurkenni að þekking er ekki holl þeim sem ástunda hagtrú, en þú hefur gaman að ræða málin, og vilt að þau séu rædd við þig.

Svo þekking skaðar ekki.

Hagtrú þín er hvort sem er bölvað bull og hefur ekkert með þekkingu að gera.  Svo þú getur alveg haldið áfram að trúa því sem þú vilt trúa.

En þú færi betur með þig í rökræðum.

Spáðu í það.

Kveðja að austan.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 22.11.2013 kl. 01:08]

Hva, þið eruð enn að!

Ég ætlaði að láta gott heita en Ómar veltir upp áhugaverðum spurningum:

"Hvernig gat stríðið þa staðið í svona mörg ár þó að allir sjóðir væru tómir?

...........

Og hvernig byggðu menn upp Evrópu eftir stríð, svona í ljósi þess að ekki voru til sjóðir til að há stríðið, og það litla sem var til í solid verðmætum, löngu uppurið.  

Það voru ekki margir steinarnir sem stóðu í Þýskalandi til dæmis."

Ég man ekki betur en að seinna stríð hafi náð að þurka upp gullforða (sparnað) Breska heimsveldisins.     

 Þjóðverjar byggðu upp mikin stríðsiðnað í aðdraganda og í seinni heimstyrjöldinni. Sumir gætu sjálfsagt kallað það Keynísk inngrip í hagkerfið. En var sú efnahagsbóla sjálfbær? Allavega ekki hvað auðlindir varðaði, þeir urðu að heyja stríð til að iðnaðurinn félli ekki með bauki og bramli. Vantaði t.d. bæði olíu og nikkel á afsláttarkjörum.

En það lágu verðmæti í mannauðnum, tækniþekkingunni, vinnuhugarfarinu, jafnvel þó margir lægju í valnum.   Hluti af uppbyggingunni eftir stríð fólst í stórmerkilegum gjaldmiðilsskiftum (sem sameiginlegt pólitískt átrúnaðargoð okkar Ómars, nefndi sem möguleika hérlendis) Kanski voru þau gjaldmiðilsskifti nauðsynleg til að leiðrétta full bjartsýna peningaprentun þar sem ónýtta framleiðslugetan var ekki alveg eins mikil og spekúlantarnir héldu.

Ég held að ekkert af mögulegum svörum við tilgreindum spurningum Ómars afsanni eitthvað sérstaklega að

1. Sparnaður kemur fyrst fjárfestingin byggir á honum og

2. Seðlaprentun út á meint framtíðarverðmæti gerir því aðeins gagn að sparnaður sé fyrir í hagkerfinu.

Ég endurtek því spurningu Helga til Flowels, með hverju á að fjárfesta ef sparnaður kemur ekki fyrst?

Það má vel hugsa sér að velheppnuð uppbygging í Þýskalandi,Japan og svo seinna Suður-Kóreu hafi falist í því að upphaflega kom sparnaðurinn/fjárfestingin frá USA, síðan komu velheppnaðar (nema kanski á tímabili í Þýskalandi) seðlaprentanir út á framtíðaruppgang iðnaðarins sem gekk eftir og lengst af voru þjóðirnar vinnusamar og sparsamar (byggðu upp sparnað af kappi) en hagkerfin frekar í framleiðslugírnum (fyrir vesturlönd) en neysludrifinu.

Kanski eitthvað sem framleiðsluhagkerfið íslenska býr við vegna lágengisins.

Við þurfum semsagt að hlúa að sparnaði og gæta vel að prentvélunum og als ekki beita þeim til myndunar innistæðulausra fasteignabóla.

Blautir draumar um neysluhvetjandi pappírsinnspýtingar í hagkerfið myndu umsvifalaust verða að martröð, sama hve hrifnir menn eru af Keynes!

[Helgi (IP-tala skráð) 22.11.2013 kl. 01:58]

@48:

Ég fæ ekki betur séð en þú sért orðinn pirraður Ómar. Er það rétt? Er pirrandi að láta leiðrétta sig?

Það eina sem ég gerði var að leggja af því sem þú sagðir. Þú sagðir kreppuna 1920 vera vegna þess að verið væri að skipta úr stríðshagkerfi yfir í almennt eftirspurnarhagkerfi. Þá hefði það sama átt að gerast eftir seinna stríð enda þurfti þá að skipta líka. Upptalning mín á atvinnuleysistölunum sýndi svo ekki var um að villst að engin kreppa varð eftir seinna stríð.

Marshall aðstoðinni var ekki hleypt af stokkunum fyrr en 1948 og stóð í 4 ár.  Aðstoðin varð aldrei meiri en sem nemur 5% af þjóðarframleiðslu þeirra rikja sem hana fengu. Frakkland, Ítalía og Þýskaland höfðu að nokkru leyti jafnað sig þegar þau fengu þessa aðstoð. Önnur ríki eins og t.d. Austurríki og Grikkland (sem fengu mesta aðstoð) fóru ekki að rétta úr kútnum fyrr en undir lok Marshall-aðstoðartímabilisins. Belgar og Þjóðverjar sluppu að mestu við efnahagsleg vandamál. Hvers vegna? Hvað gerðu þessar þjóðir? Hér því um enn eitt vindhögg þitt að ræða. 

Þú segir að ofan (48) að Bandaríkjamenn hafi ekki hervætt iðnað sinn í fyrra stríði en örlítið fyrr (43) talar þú um að kreppan (1921) hafi orðið vegna aðlögunar í eftirspurnarhagkerfi úr stríðshagkerfi. Sérðu enga mótsögn í þessum orðum þínum?

Hvaða kreppa varð í Bandaríkjunum eftir seinna stríð (þú talar um kreppuhjólför)? Atvinnuleysistölur benda ekki til kreppu eftir seinna stríð.

Gaman væri að heyra sömuleiðis í Flowell.

[Flowell, 22.11.2013 kl. 11:35]

Sælir Bjarni og Helgi. Ég skal reyna að svara ykkur bráðum innan skamms.

[Ómar Geirsson, 22.11.2013 kl. 16:18]

Blessaður Bjarni.

Þó ég sé töluvert fyrir inngrip þá ætla ég ekki að grípa inní þann hluta sem snýr að Flowell.

En ég ætla aðeins að fylla uppí myndina í sambandi við seinna stríðið og uppbygginguna eftir stríð.

Tökum fyrst Breta fyrir.

Þegar stríðið skall á þá eimdi ennþá eftir að Kreppunni miklu í Bretlandi, og allur útbúnaður breska hersins var úreltur.  Flotinn hafði örlítið verið styrktur til mótvægis við flotauppbyggingu Þjóðverja, en það var allt í skötulíki.  Hood, þeirra öflugasta skip, sem sökk fyrir einni byssukúlu frá Bismarck, var í raun orrustubeitiskip, komið til ára sinna en hafði verið "nútímavætt" rétt fyrir stríðið.

Búnaður landhersins var ekki meiri en það að þegar breski herinn hrökklaðist frá meginlandinu, þá áttu þeir ekki til hergögn til að orrustuvæða eina herdeild (það er á Bretlandi sjálfu, en hér og þar og allsstaðar voru breskar hersveitir, en almennt ekki vel útbúnar).  

Þegar Churchil fór í sína fyrstu ferð yfir hafið til að hitta Roosevelt, þá var allur gullforði Englandsbanka í lestum skipsins sem flutti hann, og fór uppí þegar veitta aðstoð Bandaríkjamanna.   Hann samdi vissulega um frekari hernaðaraðstoð, hin svo kölluðu láns og leigukjör, en hann kom ekki með fullar lestar að gulli til að fjármagna stríðið.

Svo ég spyr, af hverju urðu Bretar ekki að hætta að berjast fyrir árslok 1940???

Allir sjóðir tæmdir, enginn sparnaður í hagkerfinu.

Víkjum þá að Bandaríkjamönnum.

Hervæðing þeirra var gífurleg, en þeir sáu líka Bretum og Sovétmönnum fyrir hergögnum í ómældu magni.  

Hvernig fjármögnuðuð þeir þá hervæðingu??

Skattar vissulega tvöfölduðust á þeim tíma, en það var aðeins uppí nös á ketti.  Þeir gengu ekki á gullforða sinn, enda ekkert annað veldi sem hægt var að hafa samskipti við, svo ef kenning þín var rétt, þá áttu þeir ekki að geta gert það sem þeir gerðu.

En gerðu samt.

Víkjum þá að Þjóðverjum.

Vissulega voru þeir búnir að hervæðast fyrir stríð, en að uppstöðu var iðnaður þeirra neyslu og fjárfestingariðnaður, og eins ótrúlegt og það er, þá hervæddu Þjóðverjar ekki iðnað sinn fyrri en líða tók á árið 1942, þegar gangur stríðsins fór gegn þeim.

Ég ætla ekki að rekja hvernig Þjóðverjar byggðu upp iðnað sinn fyrir stríð, en aðeins benda á að þeir höfðu ekki digra sjóði eftir Versalasamningana.  Og þó vasar gyðinga væru drjúgir, þá dugðu þeir aðeins til að fylla nokkrar leynihirslur, og borga fyrir stríðsaðföng, til dæmis járngrýtið frá Svíþjóð, olíu frá Rúmeníu og svo framvegis.

Hvernig gátu þeir þetta ef sparnaður er forsenda verðmætasköpunar??

Og það er ekki rétt að yfirvofandi hrun iðnaðar hafi hrakið þá út í stríðið, það er þjóðsaga.

Varðandi uppbyggingu Evrópu eftir stríð, þá er deginum ljósara að stríðið hafði rúið Evrópu inn að skinni, Evrópa sparaði ekki í stríðinu til að eiga fé í handraðanum til að byggja upp borgir, endurreisa verksmiðjur og svo framvegis.

Það er rétt að Marshal aðstoðin kom hlutum í gang, en hún fólst aðeins í afhendingu dollara sem aftur voru notaðir til að kaupa fjárfestingarvörur frá Bandaríkjunum.  

Þó ekki nema 5% væri til í fullyrðingu þinni Bjarni að sparnaður sé forsenda fjárfestingar, þá væri bæði Berlín og Varsjá rústir einar, það tók aldir að byggja þessar borgir, og sparnaður vex ekki á trjánum í löndum sem eru rústir einar eftir stríðsátök.

Spáðu betur í þetta Bjarni, og reyndu svo að skilja það sem  Flowel er að miðla til þín.

Já að lokum, gjaldmiðilskipti býr ekki til pening í þeirri merkingu að peningurinn sé sjálfkrafa verðmæti.  Ef svo væri, þá væri  Zimbabwe ríkasta land heims.  

Nýmark Vestur Þjóðverja er ekki skýring á efnahagsuppbyggingunni, það var aðeins hjálpartæki.

Mundu svo Bjarni að ranghugmyndir og misskilningur er vopn þeirra sem hafa ríkan hag af óbreyttu ástandi, svona meðan við eigum eitthvað eftir sem hægt er að ræna.

Afneitun hagfræðinga á grundvallarstaðreyndum sem Flowel bendir á er ekki vegna þess að menn eru svona tregir, heldur vegna þess að menn fá borgað fyrir það, á einn eða annan hátt.

Þeir sem vilja endurheimta þjóðfélagið úr höndum þjófa og ræningja, þeir geta ekki gengið í fótspor hinna borguðu, það er ef þeir ætla sér að gera það sem þeir segjast vilja.

Sem er að endurheimta og endurreisa þjóðfélagið.

Menn gera það ekki með tungutaki Friedmanista, það er eitt af fáa sem hægt er að segja með vissu að sé rétt.

Lausnirnar þurfa kannski ekki að blasa við.  

En það sem við berjumst gegn blasir við.

Vesturlönd féllu ekki "af því bara", heldur vegna þess að stefna Friedmansita er í grundvallaratriðum röng, en hún gagnast hinum ofurríku við að eignast þann hluta samfélagsins sem þeir eiga ekki fyrir.

Draumur þeirra um ánauð fjöldans er martröð okkar hins venjulega manns, og við eigum ekki að lifa í þeirri martröð.

Forðumst því ranghugmyndir og misskilning.

Kveðja að austan.

[Ómar Geirsson, 22.11.2013 kl. 16:21]

[Ómar Geirsson, 22.11.2013 kl. 17:08]

Blessaður Helgi.

Þú mátt ekki taka því þannig á nokkurn hátt að ég sé að missa þolinmæðina í uppfræðslu minni, það sem þú upplifir sem hvessu er aðeins óhjákvæmilegur hluti af þeirri aðferðafræði sem ég nota.  En hún er þrautreynd, mikið notuð af ákveðinni stofnun í gegnum tíðina við að berjast við tiltekið vandamál.

Fyrri hlutinn var að fá þig til að afneita sendiboðunum, það er þeim stjórnmálamönnum sem tala í nafni þeirrar hagtrúar sem þú leggur trúnað þinn á.  Og þú opnar varla svo munninn hér í athugasemdarkerfinu án þess að taka það skýrt fram að þeir stjórnmálamenn sem kenna sig við Friedmanisma eða frjálshyggju, hafi ekkert haft með hagtrúna að gera.  

Þetta var alltaf fyrsta skrefið þegar maður var að hjálpa ungkommúnistunum að fá ráð sitt og rænu á ný.  Að fá þá til að segja "þetta er ekki kommúnismi", þegar þeir gátu ekki lengur afneitað raunveruleikanum í kommúnistaríkjum.

Eftir stóð þá trúin sjálf, hið óljósa draumaríki þar sem ríkisvaldið gufaði upp og allt var svo gott.  Enginn raunveruleiki, aðeins draumsýnin ein.

Alveg eins og hjá ykkur frjálshyggjumönnum, sem haldið að ríkisvaldið geti gufað upp án þess að blóðug valdabarátta hina stóru fylgi í kjölfarið, með tilheyrandi átökum og arðráni fjöldans.  

Það er ekkert að draumsýninni, það er ekkert að því að spinna ævintýri í huga sér, en það kallast veruleikaflótti þegar menn gera ekki greinarmun á ævintýri og raunveruleik.  Sem er alltí lagi, en verra þegar menn heimfæra raunveruleikann uppá ævintýrið, og trúa því að ævintýrið sé raunveruleiki.

Og fara að gera eitthvað í því, þá eru þeir stórhættulegir, ógna samfélögum, ógna lífi og limum fólks.

Líkt og kommúnistar gerðu, líkt og þið frjálshyggjumenn eru að gera.

Þess vegna þarf að slást við ranghugmyndir ykkar aftur og aftur, í þeirri von, að einn daginn labbið þið á vegg og vaknið til raunveruleikans.  

Þá búið þið að rökræðunni, og gætuð þá hugsanlega forðast að lenda í klónum á annarri villu.

Skiptir kannski ekki svo miklu máli, vonin er mjög lítil, en ferlið er samt nauðsynlegt í baráttunni um sálirnar, eða eins og hin góða stofnun sem ég vísaði í hér að ofan, sagði að þá snýst baráttan ekki um þá sem þegar eru fordæmdir, heldur að forða öðrum frá fordæmingunni.

Eða eins og maður sagði oft í fullri vinsemd við strákana sem féllu fyrir kommúnismanum, engin rök ykkar standast skoðun.  Þó þeir föttuðu það ekki, enda byggðu þeir sjónarmið sín á trú en ekki rökhugsun, þá föttuð það þeir sem á hlýddu.  

Og því miður er það þannig Helgi, að ef þú getur ekki betur en þetta, þá er málið útrætt.

Þeir sem þekkja til hagfræðinnar, og þeir sem þekkja til hagsögunnar, þeir vita af hverju.

En þín vegna ætla ég að útskýra það fyrir þér.  Ekki að það hvarfli að mér að þú látir af hagtrú þinni, heldur af þeirri ástæðu sem ég rakti einhvers staðar hér miklu ofar, að það bætir þig að læra af veikleikum þínum.

Því allt er þetta hugsað sem kennsla þér til handa af ákveðinni ástæðu sem þig er kannski farið að gruna.

Og þá eru það staðreyndirnar sem hnýta lokaslaufuna um þann pakka sem þú taldir þig best geta gefið mér.

Kemur í nýjum þræði, en á meðan er það;

Kveðjan héðan að austan.

[Ómar Geirsson, 22.11.2013 kl. 17:50]

Já, blessaður aftur.

Ég reikna með að þetta sé lokarök þín í málinu;

Það eina sem ég gerði var að leggja af því sem þú sagðir. Þú sagðir kreppuna 1920 vera vegna þess að verið væri að skipta úr stríðshagkerfi yfir í almennt eftirspurnarhagkerfi. Þá hefði það sama átt að gerast eftir seinna stríð enda þurfti þá að skipta líka. Upptalning mín á atvinnuleysistölunum sýndi svo ekki var um að villst að engin kreppa varð eftir seinna stríð.

Þú segir að ofan (48) að Bandaríkjamenn hafi ekki hervætt iðnað sinn í fyrra stríði en örlítið fyrr (43) talar þú um að kreppan (1921) hafi orðið vegna aðlögunar í eftirspurnarhagkerfi úr stríðshagkerfi. Sérðu enga mótsögn í þessum orðum þínum?

Hvaða kreppa varð í Bandaríkjunum eftir seinna stríð (þú talar um kreppuhjólför)? Atvinnuleysistölur benda ekki til kreppu eftir seinna stríð.

 Þetta er það sem ég sagði.

 Í það fyrsta þá er það alveg satt að það var stríð 1939-1945, það var kallað seinna stríð.  Og ólíkt stríðinu 1914-1918, þá tóku Bandaríkjamenn þátt í því næstum allan tímann.  Og hervæddu iðnað sinn, sem þeir gerðu ekki í fyrra stríði, þar sem því lauk næstum um leið og þeir mættu á svæðið.

Var ég að vísa í það að Bandaríkjamenn sögðu ekki Þjóðverjum stríð á hendur fyrr en vorið 1917, og þeir tóku ekki þátt í bardögum í Evrópu fyrr liða tók á árið 1918.  

Umfang þessa herbúnaðar var hlutfallslega miklu minni en í seinna stríði, enda er mikill munur á því að vopna her einu sinni, en að þurfa að halda honum gangandi ár eftir ár, þar sem þarf að bæta í á hverju ári.

Þess vegna var aðlögunin eftir fyrri heimsstyrjöld hlutfallslega miklu minni en eftir seinni heimsstyrjöld.  En aðlögun engu að síður.

Það er ekki þannig að herir gufi upp, það er ef þeim hefur ekki verið eytt í bardögum, og því kemur bakslag í efnahagskerfi u. þ. b. 2-3 árum eftir að styrjöldum líkur.  Þá hætta pantanir að berast í hergögn og búnað, og ef ekkert kemur í staðinn, þá mælist það sem samdráttur í hagkerfinu.

Samdrátturinn eftir fyrra stríð var um það bil helmingur þess sem varð eftir seinna stríð, og ég vissi það nákvæmlega þegar ég útskýrði hann fyrir þér í þessum orðum mínum hér að ofan.  

Eða réttara sagt mig minnti það, en ég fletti uppá því.  

Samdrátturinn 1948 var u.þ.b. 11% en sirka 5% 1921 og þá er ég að tala um tölur þar sem búið er að taka bólguna úr peningamælingu hagkerfisins.

Ég hélt að þú hefðir haft fyrir því að fletta uppá þessu eftir að ég gerði góðlátlegt grín af tilvitnunum þínum í atvinnuleysistölur.  En þú lést þig ekki og það er þitt val hvað þú vilt gera þig að miklu bjánapriki Helgi.

Atvinnuleysistölur mæla ekki samdrátt í þjóðarframleiðslu, þó vissulega séu þær vísbendingar um trend, en ef þú vilt halda þig við þær, þá átturðu að tékka fyrst á þeim fyrir árin eftir fyrra stríð.

Þá hefðir þú séð að línuritið er næstum því eins, það er aukningin er mjög svipuð, munurinn á lokatölunni skýrist af hinni ólíku upphafstölu.

Og línuritin segja sömu söguna, atvinnuleysið eykst annars vegar vegna þess að  það dregur úr pöntunum stjórnvalda, og vegna þess að hermenn eru afskráðir.  

Og á ákveðnum tímapunkti byrjar það aftur að minnka.

Og það vill svo til að í báðum tilvikum er það vegna örvunaraðgerða sem miðast við að ræsa neyslu og fjárfestingarframleiðslu.  

Ég man reyndar ekki nákvæmlega hvað Harding gerði, hef þín orð fyrir skattalækkunum, en man að aðgerðir voru í þá átt að fá framleiðsluhagkerfið til að halda áfram að framleiða.

En ég veit hvað gerðist 1948.

Marshalaðstoðin fólst í að bandaríski seðlabankinn prentaði nýja dollarseðla, þeir voru lánaðir til bandamanna Bandaríkjanna, og fyrir þá seðla voru bandarískar framleiðsluvörur, aðallega fjárfestingarvörur keyptar.

Og hið vestræna hagkerfi fór að snúast að sjálfu sér eins og það á að gera.

Þess vegna varð atvinnuleysið aldrei mikið þó samdráttur hafi mælst uppá 11%, hjólin snérust áður.

Þetta eru staðreyndir mála Helgi, og vissulega veit ég að kommúnistar reyndu að afneita mikilvægi Marshalaðstoðarinnar fyrir vestrænar þjóðir, en hingað til hef ég ekki vitað að frjálshyggjumenn hafi reynt það líka.

Hélt að það væri aðeins meira inná rökbanka þeirra en það, og reyndar veit ég það.

En ég læt þig komast að því.

Þú ert jú í námi og þarft að leggja eitthvað á þig.

Ég veit ekki hvenær ég hleypi aftur lífi í þessa bloggsíðu mína, vonandi seinna en fyrr.  En þegar ég geri það, þá þætti mér vænna að þú sýndir mér að þú hafir eitthvað lært af þessum samskiptum okkar.

Að þú kynnir þér söguna og farir allavega rétt með þekktar staðreyndir hennar.

Það er alveg hægt að vera frjálshyggjumaður samt, til dæmis fer fyrrum blaðamaður á Mogganum, Ívar Páll Jónsson létt með það.  Ég nefni hann vegna þess að ég fletti uppá mörgum pistlum hans í vor þegar ég var að lesa mér til um AGS aðstoðina, en Ívar Páll var beittur gegn henni.  

Flottur náungi sem fer rétt með.

Það er hægt, það er bara spurning um vilja.

Bið að heilsa í bili Helgi.

Kveðja að austan. 

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 22.11.2013 kl. 22:15]

Ómar @52 

Semsagt, Bretar voru við það að gefast upp á fyrstu arum stríðsins vegna fjárskorts,spariféð var búið. Þá fengu þeir nýtt sparifé, lán frá USA. Fyrst í formi tækja og tóla en eftir stríð (með milligöngu Keynes) var þessu umbreytt í lán, þ.e. framtíðarsparnað, sem tjallarnir voru að greiða af til 2006.  Af hverju prentuðu þeir ekki hagkerfið á fulla ferð ef það var svona auðvelt og gafst svona vel hjá Bandaríkjunum?    Keynes sjálfur var greinilega innan handar.

    Varðandi Bandaríkin þá var það einmitt hugmynd Keynes að kreppan stafaði af því að sparnaðurinn sat fastur há einkaaðilunum og því væri innspýting af hálfu ríkisins nauðsynleg til að losa um hann.  Auðlindirnar og framleiðslutækin voru semsagt til.  Við uppgang stríðshagkerfisins hefur áreiðanlega líka komið til velheppnuð prentun peninga út á væntanlega stækkun  sem gekk eftir.    Kanski eru stríðshagkerfi betur innstillt á framleiðslu raunverulegra tækja og tóla heldur en óeiginlegra verðmæta eins og t.d. málverka og fótboltamanna ;-)

Kanski höfum við eitthvað ólíkan skilning á sparnaði, þar sem ég tel peninga vera/eiga að vera ávísun á verðmæti þá tel ég að sparnaður eigi við um framleiðslutækin líka, þú lánar einhverjum peninga og þá lánarðu honum framleiðslutækin.

Varðandi "þjóðsöguna" um að hagkerfi þriðja ríkisins hafi verið verðbóla sem byggði á væntingum um stríðsgróða, þá er hún afar lífsseig, kanski bara sönn, spr. þessa tilvitnun í sagnfræðinginn Richard J. Ewans á wikip:

 "Capital projects were paid for with the issuance of promissory notes called Mefo bills. When the notes were presented for payment, the Reichsbank printed money to do so. While the national debt soared, Hitler and his economic team expected that the upcoming territorial expansion would provide the means of repaying the debt.^{[212"       http://en.wikipedia.org/wiki/Nazi_Germany#CITEREFEvans2005}

[Ómar Geirsson, 22.11.2013 kl. 23:37]

Blessaður Bjarni.

Aðeins í fljótheitum, þeir fengu lánað fyrir stríðstólum, en aðeins brot af því sem þeir notuðu til stríðsrekstursins.

En þeir fengu lánað fyrir því sem hagkerfið þurfti frá öðrum hagkerfum.  Það er að segja þar sem pundið var ekki tekið gilt.

Ef sparnaðarkenningin væri rétt, sem hún er ekki, þá hefðu þeir þurft að hætta að stríða.

Svona á meðan þeir spöruðu fyrir öllum hergögnunum sem þeir framleiddu sjálfir.  Til dæmis öllum herskipunum sem þeir smíðuðu eða Spitfire orrustuflugvélunum.

Það hefði kannski ekki komið að sök, því Þjóðverjarnir áttu engan sparnað heldur.  Hefðu aldrei hafið stríðið.

Varðandi þessa klausu í Wikipediu, þá er þjóðsaga ekki rétt þó hún hafi ratað þarna.  Engar hagtölur styðja þessa fullyrðingu.

Það var engin verðbóla í Þýskalandi fyrir stríð, þeir söfnuðu ekki erlendum skuldum því gyðingagullið dugði ágætlega til að borga erlend aðföng, eina bólan var pappírsbóla, það er á skuldabréfamarkaði ef ég man rétt.

Og menn fara ekki í stríð til að losna við hana.

Þjóðverjar ætluð vissulega í stríð, en ekki til að borga peningaprentun sína, það eitt er öruggt.

En fyrst að ég minnist á gyðingagullið, þá ættir þú kannski að íhuga hvernig Stalín borgaði sín erlendu aðföng, það er þegar hann iðnvæddi Rússland.

Ég gleymdi að telja hann með, hef haldið honum fyrir Helga, en Rússland iðnvæddi sig líka, án þess að leggja inná bók fyrst, og þrátt fyrir ómælt tjón af hálfu þýska innrásarhersins, þá juku Rússar iðnframleiðslu sína jafnt og þétt allt stríðið.

Hættu að berja hausnum í stein Bjarni, þú getur örvað innlenda eftirspurn á meðan þú hefur ónýtta framleiðsluþætti.

Dæmi sögunnar eru óteljandi, en það er ekki til eitt einasta dæmi um að ríki hafi sparað fyrst og síðan þanist út.  Skýringin er mjög einföld, það komu alltaf einhverjir aðrir og rændu sparnaðinum áður.

Einhverjir sem kunnu Keynisma, þó þeir hefðu aldrei heyrt minnst á Keyne.

Sumt er svo einfalt að menn þurfa að hafa hag af því að sjá ekki hið augljósa.

Kveðja að austan.

[Ómar Geirsson, 23.11.2013 kl. 08:35]

Blessaður Bjarni.

Vaknaður og með kaffibollann, og áður en ég nýti morgunsárið í eitthvað sem byrjar á t, þá ætla ég aðeins að fara ítarlegra yfir hina sagnfræðilegu hlið málsins, læt Flowel um jöfnurnar.

Ég sagði hvergi að Bretar hefðu verið við það að gefast upp, ég sagði að samkvæmt kenningu þinni, sem er röng, þá hefðu þeir átt að gefast upp.  Það er þetta eina orð, "hefðu", eða sögnin að hafa sem stjórnar merkingu setningarinnar.

Í ævisögu Churchils kemur skýrt fram að allavega ríkisstjórn hans hefði haldið áfram baráttunni þó USA hefði brugðist.  Var þá litið til Samveldislandanna.  Og það sjónarmið að uppgjöf var ekki val.

En hergögn frá Bandaríkjamönnum snéru gangi stríðsins við því Bretar höfðu ekki framleiðsluþætti  (resources) til að framleiða allt sem þeir þurftu, hvað þá á svo stuttum tíma.

Peningaprentunin sem er mjög mikil einföldun að nýta allt sem tiltækt er, býr ekki til það sem ekki er til.  

Bretar höfðu ákveðnar forsendur, þeir höfðu tækni, þeir höfðu verksmiðjur, þeir höfðu mannafla upp að ákveðnu marki, og þeir áttu kol, en önnur hráefni þurftu þeir að flytja inn.  

En í stríðinu lærðu menn að bjarga sér, og gilti það um allar stríðsþjóðir.

Bretar til dæmis notuðu mikið spýtur, í flugvélar sínar, þær voru léttari fyrir vikið, en fyrst og síðast þá áttu þeir lítið til af málmum.  Þjóðverjar brugðust við skort á hráefnum með því að þróa efnaiðnað sinn, Rússar fóru að nýta Síberíu í miklu meira máli og svo framvegis.

Allt byggir þetta samt á því að möguleikarnir voru til staðar, en peningaprentunin sér til þess að þetta sé gert.

Rússar hefði tapað stríðinu ef Síbería hefði verið eitt klakastykki án hráefna, vegna þess að þeir misstu mestöll iðnaðarsvæðin sín í hendur Þjóðverja.  Mannaflið og flutningur á tækjum og tólum hefði ekki dugað ef ekkert hefði tekið við handan Úralfjalla.  

Það hefði heldur ekkert gerst ef þeir hefðu horft á naflann á sjálfum sér og sagt að þeir gætu ekkert gert, því rúbluna vantaði alla tengingu við þekkt verðmæti, sem voru öll í höndunum á Þjóðverjum.   

En hinar vinnufúsu hendur tóku við rúblunni og létu hagkerfið ganga.

Ef við víkjum að Bretum þá gátu þeir nýtt pundið, þó það væri algjörlega verðlaust í hefðbundnum skilningi eftir að allt gull var flutt úr landi, til að nýta innlenda framleiðsluþætti, en þeir gátu líka notað það í viðskiptum sínum við Samveldislöndin, þar höfðu menn ekkert á móti nýjum og ferskum pundseðlum, og fóru að fella tré og grafa efni úr jörðu af mikilli móð, og urðu miklu ríkari fyrir vikið.

Ekki ríkari vegna þess að þeir áttu svo mikið af pundseðlum, heldur vegna þess að hin óvænta eftirspurn jók nýtingu innlendra framleiðsluþátta, og þeir hurfu ekki í stríðslok.

Og víkjum þá að kjarna málsins, það er eftirspurn sem skapar framboðið, ekki öfugt.

Ferli sem eykur framleiðslu þar til hún verður ekki þanin meir.

Og hagkerfinu er nákvæmlega sama hvernig peningarnir sem auka eftirspurnina eru til komnir.

Breska hagkerfið var nógu stórt til að geta brugðist við innspýtingu peninga frá USA, en ef til dæmis Sviss hefði fengið hernaðaraðstoðin með þeim ordum um að sigra Þjóðverja, þá hefðu þeir fátt annað getað en að setja þá í banka, því þeir höfðu ekki framleiðslugetuna eða mannaflann til að þenja sig út. 

Loks má geta að þó að efnahagsstefna Roosevelts hafi verið kennd við Keynisma, þá var hún að uppstöðu íhaldssöm, varðandi útgáfu ríkisskuldabréfa og tengingu "peninga" við verðmæti sem voru fyrir. 

New Deal var ekki svo  umfangsmikið og dugði engan veginn til að koma hjólum atvinnulífsins í gang, enda var mikið atvinnuleysi í Bandaríkjunum í upphafi stríðsins, eitthvað sem Helgi kom réttilega inná hér að ofan.

Í raun voru það umbætur ríkisstjórnar Roosevelts á fjármálakerfinu sem lögðu drög að batanum, hann endurreisti traustið á fjármálakerfinu og kom í veg fyrir veðmálin sem við seinna þekktum undir heitinu afleiðuviðskipti, og eru stóra skýring þess að allt féll haustið 2008.

Viðskipti sem voru mjög ábatasöm fyrir þá sem græða, en alveg skelfileg fyrir þá sem fengu skellinn.  Og vegna þess að þau eru ábatasöm fyrir örfáa braskara, þá var dagsskipun þeirra til frjálshyggjukrakkanna að tengja hrunið við húsnæðisbóluna í Bandaríkjunum, bóla sem var aldrei þannig að umfangi, og hefði aldrei getað orði að slíku umfangi, að hún næði til að fella allt fjármálakerfi Vesturlanda.

Og heimskan er þvílík og algjör að flestir gleypa þessa skýringu hráa.

Svo kannski er maðurinn ekki svo vitiborinn eftir allt saman.

En það er önnur saga.

Kveðja að austan.

[Helgi (IP-tala skráð) 23.11.2013 kl. 08:38]

Sæll.

Ég dett hérna inn til að svara Flowell en þá er ekkert svar frá honum að finna.

Ómar, þú talar um rökræður. Skilur þú ekki þýðingu þess þegar þú ert kominn í mótsögn við sjálfan þig? Hvað segir rökfræði þín um það? Þú talaðir sömuleiðis að ofan um það þegar þú lærðir stærðfræði í gamla daga. Hvað segir stærðfræðin þín um mótsagnir (notað í sönnunum)?

Þú grípur einhver strá sem ég síðan bendi á að gangi ekki upp. Þá "útskýrir" þú bara villur þínar í burtu með því í reynd að breyta afstöðu þinni eða fara að tala um eitthvað annað. Ég hef gaman af rökræðum en ég er ekki hrifinn af því þegar menn geta ekki viðurkennt þegar búið er að benda þeim á villur sínar og skipta um umræðuefni. Ég hélt að markmiðið væri að komast að því sem sannara reynist?

Ef einhver nennir að lesa þessar umræður okkar sér viðkomandi strax að þú virðist ekki vera tilbúinn til að viðurkenna þegar þú ferð halloka. Mótsagnir þínar og göt í þínum málflutningi blasa við öllum sem sjá vilja - sérstaklega þegar búið er að benda á þær. 

Ég er hættur í þessum þræði enda tilgangslaust að reyna að "rökræða" við mann sem sér ekki eigin villur eftir að búið er að benda honum á þær og skiptir um umræðuefni til að geta haldið áfram.  

Hafðu það gott Ómar - þangað til næst.

[Ómar Geirsson, 23.11.2013 kl. 09:58]

Helgi.

Ég er ekki sammála þessum orðum þínum;  "enda tilgangslaust að reyna að "rökræða" við mann sem sér ekki eigin villur eftir að búið er að benda honum á þær", og ég útskýrði fyrir þér af hverju það þjónaði tilgangi, fyrir mig allavega.

Það var ekki af illkvittni sem ég leyfði þér að halda áfram með rökleiðslu sem ég gat slegið á með einni tilvísun í tölulega staðreyndir í stað þess að vísa í almennt samhengi sem allir sem til þekkja skilja.

Þú varðst að reka þig á, annars bætirðu ekki vinnubrögð þín.  

Og þau þarftu að bæta ef þú vilt að einhver taki mark á þér út í hinum stóra heimi þó þú sért alltaf auðfúsu gestur hér.   Bæði þarftu að læra að lesa línurit, annars hefði þér ekki orðið þetta á með atvinnuleysistölurnar, sem og að þú þarft að kynna þér grunnatriði sögunnar, já og það sakar ekki að þekkja til helstu staðreynda hagfræðinnar.

Frjálshyggjan þolir alveg þekkingu upp að vissu marki áður en mótsagnir hennar við staðreyndir ganga að henni dauðri.

En víkjum þá að hinni beinni árás þinni á staðreyndir sögunnar, hér orðaðir þú hana í knöppustu máli og ég vitna í hana til upprifjunar.

"Upptalning mín á atvinnuleysistölunum sýndi svo ekki var um að villst að engin kreppa varð eftir seinna stríð."

Samdráttur í rauntölum, en hann var mun hærri í nafntölum, var þessi eftir stríð.

1945: -1%.

1946: -11.6%

1947: -1,1%

Og ég veit hreinlega ekki hvernig þér yfirsást þessar tölur þegar þú valdir þér þinn sóknarvettvang.

Þetta kallast ekki einu sinni að skjóta sig í fótinn.

En það sem drepur mann ekki, það herðir mann Helgi, og ég treysti á þig hvað það varðar.  

Ég tók ekki þessa umræðu fyrir fullu húsi því ég ætlaði með hana alla leið, láta hana enda þar sem þú kæmist ekki lengra, og kveddir með þeim orðum þú notar hér að ofan.

Orðum hinna rökþrota manna, sem hafa lært það af mælskumönnum að kveðja á þennan hátt, en vita ekki hvernig mælskumenn nota þessa tækni.

Og verður því á að nota hana í lok langrar umræðu, en ekki í upphafi eins og menn mælsku og froðu gera.  

Niðurlag þitt til mín hefði verið alltí lagi ef þú hefðir hnykkt á með þeim tölum sem ég birti hér að ofan, og að þær hefðu verið með + merki, en ekki - merki.

Eins er gott að slá um sig með vitleysu í góðra vina hópi þar sem vitleysan er almennt viðurkennd af hópnum, en menn eiga þá að halda sig innan hópsins, ekki mæta með hana á almannafæri.  

Þess vegna fannstu ICEsave sinna undir lokin aðeins á síðum hjá mönnum eins og Jóni Baldvini og öðrum sem föttuðu aldrei rökvillur sínar og staðreyndaþvætting.  Þar upphófu þeir hvern annan, en þeir voru löngu hættir að láta sjá sig meðal manna hér í netheimum.

Því þeir vissu að þeir töpuðu öllum rökræðum og létu þær því í friði.

Á þann hátt skynsamir menn.

Skynsemi sem þið frjálshyggjumenn munuð tileinka ykkur áður en yfir líkur.

Og að lokum munið þið eins og kommúnistarnir, yfirgefa villutrúna sem átti sér engar tilvísanir í raunveruleikann.

Þá standa hinir ofurríku einir eftir með málaliðum sínum, og þá sigrum við þá Helgi.

Það eru þeir sem ógna frelsinu, það eru þeir sem ógna manninum.

Það eru þeir sem eru óvinurinn.

Einn daginn muntu sjá það.

Og ég veit það.

En ætla ekki að segja þér afhverju, þú mátt spyrja mig þegar þú hefur yfirgefið villuljósið, af hverju ég hafi vitað að þú myndir gera það.

Þangað til.

Hafðu það gott.

Kveðja að austan.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 23.11.2013 kl. 12:08]

Það er erfitt að komast hjá þeirri hugsun að þú sért að spila í vitlausu liði Ómar! 

Þú virðist hafa andúð á sparnaði vegna þess að hann tákni aðhald og kreppu, auk þess telurðu dæmin sanna að með því að búa til peninga þá sé hægt að koma hagkerfinu á ferð þar með sé sparnaður í besta falli ónausynlegur kjánaskapur.   Andúð þín á frjálshyggju er skiljanleg í ljósi þeirra áhrifa sem framkvæmd hennar hefur haft á íslenskan efnahag.

      Stefán Snævarr kallar frjálshyggjuna trúarbrögð og má vera að hann hafi nokkuð fyrir sér í því, eins og þegar Kristnin stal jólunum þá má segja að frjálshyggjupostularnir hafi gert ýmsar góðar hugmyndir að sínum t.d. eins og  heildarforðakenningunni eða alla vega gagrýni á brotaforðakenninguna.

Í reynd hefur frjálshyggjan a.m.k. á Íslandi verið afskaplega hlynt brotaforðahagkerfi sem sést best á því að þegar hér var allt komið á flug í aðdraganda hruns, bankarnir búnir að framleiða peninga langt umfram eðlileg mörk, að þá talaði Hannes Hólmsteinn með stolti um sköpunarmátt hins frjálsa hagkerfis þar sem menn græddu á daginn og grilluðu á kvöldin.

      Nú held ég að Hannes og frjálshyggjufélagar séu afskaplega trúaðir á gagnsemi Miese stofnunarinnar og reka heimasíðu í hennar nafni hérlendis. Þar er samt ekki að finna (a.m.k. í fljótu bragði) neitt bitastætt um heildarforðakerfi eða gagnrýni á brotaforðakerfið.  Allt aðra sögu er að segja um erlenda heimasíðu Miese stofnunarinnar (ég á í vandræðum með að copy/paista tengla í þessari tölvu, það frýs þá allt) þar má t.d. finna eftirfarandi tilvitnun í enskar þingumræður frá 97 (minnir mig) :

"Conventional wisdom tells us that in order to create new jobs and boost the economy, interest rates have to be reduced. That has happened. People are encouraged to borrow to invest and spend. That has happened. As the continuing flow of new money finds its way into the economy, inflation will follow and up will go interest charges again to reduce the level of borrowing. In order to pay the increasing levels of interest, borrowers will once more have to reduce expenditure in other areas of economic activity. The cycle will continue, but the next time, as before, we will all start deeper in debt and with a burden harder to carry. Personal debt has already increased by nearly 3,000 per cent since 1971. How much more can we take? I hope, for the sake of our economy, without which we cannot finance what we want to see — a good health service and a good social security system among other things — we will question this conventional wisdom.

We all want our businesses to succeed, but under the existing system the irony is that the better our banks, building societies and lending institutions do, the more debt is created. The noble Lord, Lord Kingsdown, said that there is little that can be done about debt. No, I do not believe that. There is a different way: it is an equity-based system and one in which those businesses can play a responsible role. The next government must grasp the nettle, accept their responsibility for controlling the money supply and change from our debt-based monetary system. My Lords, will they? If they do not, our monetary system will break us and the sorry legacy we are already leaving our children will be a disaster. "

Okkar þras eða rökræður ættu kanski fyrst og fremst og eru kanski fyrst og fremst að snúast um gagnsemi brotaforðakerfisins versus heildarforðakerfis. 

Kostir brotaforðakerfisins eru þeir að þar er hægt að töfra fram fjármagn eftir þörfum þegar hagkerfið stækkar, slíkt getur verið mun erfiðara og seinlegra með heildarforðakerfi auk þess sem þar þarf líklega vel mönnuð nefnd í valdumboði ríkisins að  koma til (ekki trúlegt að frjálshyggjupostular séu í raun hlyntir slíku) .   

Gallarnir eru þó stærstir að

 A. a.m.k. í dag hefur bankakerfinu verið færð "myntsláttuheimildin" og við hverja nýja gagnlega fjárfestingu myndast skuld við bankann sem fær óverðskuldaðar vaxtatekjur af þeirri skuld og

B. litlar sem engar hömlur (a.m.k. eftir afnám gullfótar) eru á því hvað hægt er að búa til miklar skuldir og auðvelt spil fyrir braskara (sérstaklega eftir afreglun frjálshyggjumanna) að gíra upp fjármagn þar sem á endanum standa pappírspeningar að veði fyrir nýjum pappírspeningum. (pappír/ rafmagn sama sabbatið í þessu samhengi).

Það eru þessir alvarlegu gallar brotaforðakerfisins sem m.a. er bent á í tilvitnun að ofan, sem ætla okkur venjulega Íslendinga lifandi að drepa i dag.

Þess vegna tel ég þig vera í vitlausu liði að þú talar stanslaust fyrir þessu vandræða kerfi en telur þig á meðan vera að vitna í Keynes og gagnsemi innspýtingar í hagkerfið, á meðan berstu svo hetjulegri baráttu fyrir hagsmunum þeirra sem verða fyrir barðinu á þessu sama kerfi sem þú í raun talar fyrir.

Það er ekki gott Ómar!

Bestu kveðjur af Suðurlandi!

[Ómar Geirsson, 23.11.2013 kl. 14:00]

Blessaður Bjarni.

Sniðug tilraun hjá þér en ekki frumleg, ég var á undan að tengja tungumál andskotans við þjónkun við andskotana.

Er á hlaupum vegna t orðsins en það felst engin gagnályktun í því að ég sé á móti sparnaði, þó ég útskýri af stökustu þolinmæði fyrir þér að peningalegur sparnaður er ekki upphaf neins, og það leiðir af þeirri einföldu staðreynd að sparnaður sprettur af verðmætasköpun, en ekki öfugt.

Gunnar Gunnarsson nær að lýsa þessu vel í Svartfugli þegar hann segir frá afa sínu á Knerri, sem sparaði og sparaði samkvæmt þessari mætu peningafræði, allar hirslur hans voru fullar af úldnu smjöri og verklausum aurum.

Á meðan svalt allt leiguliðasamfélag hans, því ekkert var gert til að framleiða, aðeins spara.

Hagfræði Eysteins á kreppuárunum.

Hér í byggðinni minni gerðist það gangstæða, menn urðu sér útum bát með vél, allt út á framtíðarávinning.

Og hann kom, á innan við 20 árum breyttist þorpið á eyrinni í myndarlegan kaupstað þar sem smjörið draup, en úldnaði ekki í kistum.

Og að lokum, það að útskýra fyrir þér mátt örvunar þegar framleiðsluþættir eru ónotaðir, hefur ekkert að gera með stuðning við stjórnlausa peningasköpun auðmanna og fyrirtækja þeirra.

Það er bara allt annar handleggur á allt annarri skepnu.

Og þú veist það Bjarni.

Hættu að meiða hausinn, heilinn er viðkvæmt líffæri og ekki gott að ástunda mikið það sport að lemja hausnum utaní stein.

Verndaðu hann frekar, opnaðu hugann og meðtaktu kennslu þína.  

Flowel sér um hana.

Kveðja að austan.

PS. ef hann hefur ekki tíma, þá get ég peistað fyrri innslög hans.

[Flowell, 26.11.2013 kl. 21:24]

Sælir Helgi og Bjarni.

Nýklassískir og dæmigerðir austurrískir hagfræðingar skilja lítið þegar kemur að peningum/skuldum. Í stað þess að rita langan pistil um hvernig peningar/skuldir verða til í þjóðhagfræðilegu samhengi, þ.e fyrst innan bankakerfis en ekki hjá seðlabönkum, eða hvernig fjárfesting skapar sparnað en ekki öfugt og lenda mögulega í því síðar meir að skrifa langan pistil um atriði næsta dýptarlags sem ekki skiljast, þá ætla ég að fara alveg ofan í grundvallaratriðin.

Í kjölfar lestursins um grunnatriðið vona ég að þið sjáið ykkur fært um að kíkja á pappírinn sem ég læt fylgja hér með - The characteristics of a monetary economy: a Keynes–Schumpeter approach. Þar er farið í hvernig peningar verða fyrst til innan bankakerfisins og hvernig sparnaður skapar fjárfestingu. En ég tel að menn verði að samþykkja grundvallaratriðin fyrst til að íhuga þá hlið mála af einhverri alvöru.

 The characteristics of a monetary

economy: a Keynes–Schumpeter

approach

Textinn að neðan er að mestu fenginn úr 10. kafla (bls. 214-220) bókarinnar Debunking economics eftir Steve Keen.

Lögmál Say's

Samkvæmt lögmáli Say‘s eru markaðir í jafnvægi þegar á heildina er litið. Sala vara og þjónustu á markaðnum er uppspretta þeirra tekna sem kaupa þær: „Every producer asks for money in exchange for his products, only for the purpose of employing that money again immediately in the purchase of another product.“ Þessa dagana er kjarninn í lögmáli Say‘s kallað lögmál Walras, sem segir: „the sum of all notional excess demands is zero.“

Þetta þýðir að enginn innan markaðshagkerfis vilji safna auði. Ef það er aldrei neinn munur á virði gæða (e. commodities) sem aðilar eru reiðubúnir að kaupa og selja á markaðnum, þá hefur enginn hvata til að safna auði.

En kjarninn í kapítalísku kerfi er einmitt það – sumir vilja safna auði.

Keynes nefndi að: „The nature of production in the actual world is not C – M – C‘, i.e. of exchanging commodity (or effort) for money in order to obtain another commodity (or effort). That may be the standpoint of the private consumer. But it is not the attitude of business, which is a case of M – C – M‘, i.e. of parting with money for commodity (or effort) in order to obtain more money.

Marx tók fram hvernig síðari rásin brýtur gegn lögmálum Say‘s og Walras. Nánar tiltekið er hún: M – C(L, MP) ... P ... C+c – M+m. Eða: Peningur – Vinnuafl og annað til framleiðslu ... Framleiðsla ... Önnur gæði meira virði en vinuafl og annað sem notað var til framleiðslu – Sala þeirra gæða til að hagnast (meiri peningur).

Framboð aðila í síðari rásinni eru þau gæði sem framleidd eru til sölu. Eftirspurn aðila í síðari rásinni eru input sem þarf til framleiðslu á gæðunum – hrávörur og vinnuafl. Það þýðir að umframeftispurn þeirra er neikvæð. Þegar báðar rásirnar eru lagðar saman er umframeftispurnin einnig neikvæð (því umframeftispurn fyrri rásar er engin).

Þá þarf að huga að hlutverki lánsfjár.

Minsky benti á hvernig lánsfé og skuldir væru kjarninn í kapítalísku kerfi: „If income is to grow, the financial markets, where the various plans to save and invest are reconciled, must generate an aggregate demand that, aside from brief intervals, is ever rising. For real aggregate demand to be increasing, [...] it is necessary that current spending plans, summed over all sectors, be greater than current received income and that some market technique exist by which aggregate spending in excess of aggregate anticipated income can be financed. It follows that over a period during which economic growth takes place, at least some sectors finance a part of their spending by emitting debt or selling assets.“

Minsky benti þannig á að vegna þess að kaupandi er fyrir hvern seljanda og samkvæmt reikningshaldi verða útgjöld að vera jafnar tekjum (e. receipts) – á sama tíma og hagvöxtur á sér stað – þá hljóta lánsfé og skuldir að fylla upp í. Minsky benti þannig á mjög mikilvæga hugsanavillu nýklassískra og dæmigerðra austurrískra hagfræðinga. Þeir taka ekki tillit til hlutverks lánsfjár í kapítalísku hagkerfi.

Heimur skv. lögmálum Say‘s og Walras er því heimur þar sem gæði (e. commodities) eru einungis keypt vegna sölu annarra gæða og heimur þar sem slík gæði eru það eina sem keypt er. Það er, heildareftirspurn er sama sem heildarframboð.

Í raunverulega heiminum eru gæði (e. goods) keypt bæði með sölu annarra gæða og lánsfé. Það sem er keypt og selt er bæði núverandi eignir (e. existing assets) og ný gæði (e. newly produced goods). Það þýðir að heildareftirspurn er sama sem heildarframboð plús breyting á skuldum.

Þetta fullnægir þeim reikningshaldsskilyrðum sem nauðsynleg eru fyrir lögmál Say‘s og Walras. Það inniheldur þó bæði hlutverk lánsfjár og hlutverk eignasölu í kapítalísku hagkerfi, sem bæði lögmálin innihalda ekki. Þau eru því gagnleg fyrir pure exchange hagkerfi eða simple commodity production hagkerfi en eru venjulegu peningalegu hagkerfi algjörlega óviðkomandi.

Hugsanaskekkjan í lögmáli Say‘s/Walras að leiða hjá sér lánsfé er grunnurinn þess að nýklassískir (og austurrískir) hagfræðingar halda því fram að „general gluts“ eða stórvægilegar niðursveiflur séu óhjákvæmilegar og að allar krísur séu einungis ákveðið ójafnvægi milli mismunandi geira.

En lánsfé sem hefur ekki núverandi gæði bakvið sig er einnig nauðsynlegur hluti af stækkandi hagkerfi. Þar kemur Schumpeter við sögu.

Schumpeter einblíndi mikið á hlutverk frumkvöðla við þróun kapítalísks hagkerfis. Sér í lagi hlutverk þeirra frumkvöðla sem þurftu að stóla á lánveitingar til að hrinda hugmyndum sínum í framkvæmd. Hann sagði: „The fundamental notion that the essence of economic development consists in a different employment of exiting services of labor and land leads us to the statement that the carrying out of new combinations takes place through the withdrawal of services of labor and land from their previous employment [...] this again leads us to two heresies: first to the heresy that money, and then to the second heresy that also other means of payment, perform an essential function, hence that processes in terms of means of payment are not merely reflexes of processes in terms of goods. In every possible strain, with rare unanimity, even with impatience and moral and intellectual indignation, a very long line of theorists have assured us of the opposite [...] From this follows, therefore, that in real life total credit must be greater than it could be if there were only fully covered credit. The credit structure projects not only beyound the existing gold basis, but also beyond the existing commodity basis.“

Lánveitingar fara annað hvort í raunhagkerfið eða á eignamarkaði. Þegar lánveitingar fara í raunhagkerfið skapar það (oftast nær) þær tekjur sem nauðsynlegar eru til að borga skuldirnar aftur, Kapítalisminn þróast vel þannig. Þegar lánveitingar fara hins vegar að mestu á eignamarkaði sem skapa ekki þær tekjur sem nauðsynlegar eru (oftast nær treyst er á að eignirnar hækki í verði), þá eykst skuldabyrði hagkerfisins þar til það getur ekki lengur staðið undir skuldunum.

Með að leiða hjá sér hvernig raunverulegt peningalegt hagkerfi virkar (fremur en vöruskiptahagkerfi), þá getur kapítalismi ekki gengið upp til lengdar. Þá þróun sjáum við gerast hægt og rólega á Vesturlöndum í dag, ekki síst hér á landi.

[Flowell, 26.11.2013 kl. 22:10]

Í 2. mgr. að ofan gerði ég mistök. Ég sagði: "...hvernig sparnaður skapar fjárfestingu". Þetta átti að sjálfsögðu að vera öfugt. Þ.e. hvernig fjárfesting skapar sparnað.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 29.11.2013 kl. 03:03]

Það sem þú ert að benda á Flowel, er að hægt sé að lána fé sem búið er til úr engu, en sé ávísun á framtíðarvirði þess sem lánað er til. Sé það sem lánað er til einskonar framleiðslutæki (raunhagkerfi eins og þú kallar það) þá gangi dæmið oftast upp en sé það sem lánað er til, eignamyndunarbóla, þá sé voðinn vís.

Ég get alveg skrifað undir þetta enda búin að halda því sama fram í líklega öllum athugasemdunum hér að ofan ;-)

Þú vitnar í Scumpeter, sem bendi á að nýung og efnahagsleg framför stafi af nýrri og hagkvæmari notkun á vinnuafli og landi (auðlindum?) og það geri þessa prentun út á framtíðarverðmæti mögulega.

Þetta skrifa ég líka undir EN gleymdu ekki einmitt þessu " ... different employment of exiting services of labor and land..."   táknar einmitt að fjárfestinginn byggir á fyrirliggjandi gæðum þó framtíðarvirði hennar felist í að nota þau á nýjan og arðsamari hátt.

M.ö.o.  engin fjárfesting sem felur í sér stækkun hagkerfisins getur átt sér stað án þess að byggja á fyrirliggjandi gæðum, hvort sem þau koma úr öðru hagkerfi (sbr. bátavélarnar bresku í upphafi 20. aldar) eða því hinu sama (sbr. t.d. kornið sem Stalín svelti úr Úkraínumönnum  seldi út og fékk amerískar dráttarvélar og rennibekki)

Það er svo umhugsunarefni hve stóran hluta hagkerfisins er hægt að taka með þessum hætti úr umferð til nýrra verkefna, þar á hljóta að vera einhver mörk sem vilja þó gleymast furðufljótt þegar farið er að "prenta" seðlana .

Þetta athugunarleysi varðandi takmörk seðlaútgáfu á vænt framtíðarvirði svo og hitt að fátt virðist geta komið í veg fyrir prentun peninga sem fari í eignabólur (hvar lenda t.d. björgunarpakkarnir í USA annarsstaðar en á reikningum og stækkuðum eignabólum?), virðast vera helsti Akkilesarhæll kapítalismans.

Eftir stendur að sparnaður (fyrirliggjandi gæði) kemur fyrst þá fjárfesting en oft með mögulegu millispili peningaprentunar sem byggir þó einungis á sparnaðinum, væri marklaus án hans.  

[Ómar Geirsson, 29.11.2013 kl. 10:19]

Blessaður Flowel.

Vildi ekki setjast niður fyrr en ég hefði næðið með kaffibollanum og tölvunni.  Ég er nefnilega ekki hraðlesa þegar ég þarf að hugsa á erlendum tungum.

Fróðlegast fannst mér að lesa um austurríska skólann, hef aldrei lesið úttekt á honum í fræðilegu debati, aðeins ávirðingar eða hrós, en hvorugt nær almennilega samhenginu.

Venjulegt fólk reynir ekki að lesa svona texta, og er því háð túlkun hinna svokölluðu sérfræðinga.  Þegar þeir þjóna hagsmunum, sem ganga gegn almannahagsmunum, þá er voðinn vís.

Sem og varð, ekki bara hér, heldur í flestum vestrænum löndum.

Þess er svo mikilvægt að einhver sem ræður yfir tungumáli fræðanna, hafi kjark til að tala gegn hinu viðkveðna.  Það var til dæmis uppljómun fyrir mig að hlusta á Steve Kene í Silfrinu, eitt lítið dæmi um mikilvægi Egils Helgasonar eftir Hrun, hann dreifði bara ekki hinni hefðbundnu lygi, eins og ætlast var til af honum, sannleikskorn fengu  líka að fljóta með.

Þetta var uppljómun vegna þess að það sem maður vissi að væri rétt, var maður alveg hættur að heyra í umræðunni.  Gallinn við menn eins og Stiglitz og Krugman er sá að þeir eru samdauna kerfinu sem er örsök vandans.  

Michael Hudson var með þetta en hann var svona meira í pólitískri hagfræði, að benda á afleiðingarnar og rangindi þess að skuldsetja almenning og eyða almannaþjónustu.  

Lið fyrir lið rakti Steve Kene þetta og hver setning hjá honum var meitluð af rökhugsun manns sem eytt hefur ævinni í að reyna skilja, og sú skilningsleit á aðeins einn húsbónda, sannleikann í sinni margbreytilegri mynd.

Ekki hagsmunatengsl, fjárvonir eða annað sem eyðilagt hefur hagfræðiakademíuna.

Ef við ætlum að eiga okkur einhvern tíma von um að fá samfélagið okkar til baka úr höndum fjárplógsmanna þá þarf breiðhóp baráttu og þekkingar, þar sem það sem gert er og því sem er haldið fram, bæði til að gagnrýna og það sem sett er fram til lausnar, þoli þennan stranga húsbónda þekkingarleitarinnar.

Þess vegna ýti ég undir svona rökræður, fyrst og síðast mér til fróðleiks, en líka í þeirri von að allavega einn annar hafi gagn af.

Sem og að ég veit að þegar að þar að kemur, þá eru slíkar orðræður nauðsynlegar, annars er byltingin fölsk.

Grunnur hennar verður að standa á bjargi staðreynda, ekki fúafeni hagsmuna og kvisyndi blekkingarinnar.

Byltingin væri hafin ef ólíku fólki, með ólíkar lífsskoðanir en sameinað um eina grundvallarskoðun, rétt barna þeirra til lífs og mannlegs samfélags, hefði borið gæfu til að koma saman á fund, og stofnað Hreyfingu lífsins.

Flæði tímans, Galdur lífsins, Trúin á að það sé eitthvað gott til í þessum heimi sem er þess virði að berjast fyrir, sæi svo um restina.

Ringulreiðin í dag er vegna þeirrar tækni valdsins að ýta undir egóisma og hagsmunapotara.  Það eru þeir sem taka yfir sviðið, það eru þeir sem sækja í bullið og vitleysuna, réttmæt gagnrýni þeirra nær ekki til fólks því lausnirnar eru ekki hótinni skárri en það sem gagnrýnt er.

Fólk hefur ekkert val, aðeins offramboð mismunandi mikillar vitleysu.

Hvenær fundurinn eini verður boðaður hjá ykkur þarna fyrir sunnan, veit ég ekki.  Þessi eini sem stígur fyrsta skrefið hefur ekki boðið sig fram.

En ég veit að það gerist því það er eina svar lífsins gegn óreiðunni sem gegnsýrir allt samfélagið.  Óreiðunni sem ógnar framtíð barna okkar í víðsjárverðum heimi.

Og þegar það gerist, þá þurfa að vera í þeim hópi menn sem hafa bæði þekkingu, og kjark til að tjá hana,  og eru tilbúnir að slá faglegan skjöld um vonarsprotana sem Hreyfing lífsins mun gróðursetja um allt samfélagið.

Því óvinurinn eini, hið svarta fjármagn mun nýta sér falsþekkinguna til að reyna að kæfa þessa sprota áður en þeir ná að dreifa fræjum vonar um allt samfélagið.

Og ég orða þetta vegna þess að þó ég viti ekki margt, þá veit ég þó að í góðri bók stendur að Orðið sé upphafið,  og upphaf þessa fundar lífsins er orðun hans og lýsing á þeim áhrifum sem hann mun hafa.

Hið hefðbundna mun ekki bjarga þjóðinni, það er eina sem er víst og öruggt.

Og aðrir munu ekki koma til bjargar.

Slíkt gerist aðeins í ævintýrum.

Aðeins Upprisa hins venjulega manns mun ná að hnekkja valdi fjármagnsins.

Og sú Upprisa hefst með fundinum eina, hvar svo sem hann liggur í framtíðinni.

Þangað til bið ég að heilsa Flowel.

Kveðja að austan.

[Ómar Geirsson, 29.11.2013 kl. 10:47]

Blessaður Bjarni.

Vildi aðeins ítreka að peningaprentun virkar aðeins ef hún örvar framleiðslu, hún virkar ekki ef þú dreifir henni yfir sviðna jörð og heldur að eitthvað verði til úr engu.

Takmörk peningalegs sparnaðar eru þau að ekkert verður til úr engu, og ef til dæmis framleiðsluþættir eru fullnýttir, eða ekki til staðar, þá er hann ekki ávísun á eitt eða neitt, ef honum er dælt út í efnahagslífið, þá myndar hann aðeins verðsamkeppni um þau gæði sem fyrir eru.

Sovétmenn þekktu þetta lögmál skortsins, þeir áttu peninga undir koddanum, en lögmál biðraðarinnar eða vinagreiðans útvegaði þeim haldbær gæði.

Gallinn við peningalegan sparnað er þegar hann skerðir framleiðsluna, til dæmis með sjálfvirkri hækkun eins og verðtryggingin er, eða ávöxtunarkrafa hans er umfram framleiðni efnahagslífsins.  Þá sýgur hann verðmæti úr kerfinu.

Ég ber ekkert á móti því að þú hafir skilið þetta samhengi sparnaðar og framleiðslu sem Flowel benti á en framsetning þín er menguð af Friedmanismanum og niðurstaðan því oft röng.

Varðandi Sovétið á sínum tíma þá var innspýting véla og tækja ekki vegna sparnaðar, heldur vegna vöruskipta.  Samskipti milli hagkerfa byggjast á skiptum, hvort sem það er á vörum, eða viðurkenndum verðmætum.  

Allt byggist á því að verðmæti séu til, og þau verða aldrei til að sjálfu sér.

Sparnaður var ekki upphaf sovésku iðnvæðingarinnar, heldur viljinn til að nýta ónýtta framleiðsluþætti.  Hin utanaðkomandi vörukaup voru aðeins lítil tannhjól í öllu því ferli, en mikilvæg eins og öll tannhjól eru.

Líklegast voru byssukúlur og þrælavinna mikilvægari tannhjól, en ég mæli samt ekki með slíkri "örvun".  

En hver sem örvunin var, þá virkaði hún á meðan eitthvað var ónýtt.  Takmarkanir hins kommúníska hagkerfis kom fyrst fram, þegar ónýttir framleiðsluþættir lágu ekki á lausu.  Þá fór fyrst sóunin og óhagkvæmni hinna stóru eininga að síga í, lífskjörin voru ekki góð miðað við sambærileg umsvif í vestrænum löndum.  Og kerfið gat ekki viðhaldið sjálfu sér án þess að vera stöðugt að bæta í frumaðföng, það er vinnuafli og hráefnum.  Það hafði ekki hvatana til að bæta nýtingu og stuðla að tækniframþróun.

Ógæfa þess var að setja einstaklingana í helsi risastórra kerfa, víti sem Vesturlönd stefna hraðbyri í í dag.

En svona til að stríða þér aðeins í lokin Bjarni, að þá er Marshalaðstoðin dæmi um peningaprentun sem virkaði milli landa.  Bandaríkin afhentu bandamönnum sínum nýprentaða dollara, sem þeir notuðu síðan til að kaupa fjárfestingarvörur frá þeim til baka.  

Þess vegna var  Caterpiller út um allan hinn vestræna heim á tímabili.

Ekki vegna sparnaðar, heldur vegna peningaprentunar sem startaði hinni alþjóðlegu hringrás verðmætasköpunar.

Svona er þetta Bjarni, það er margt skrýtið í kýrhausnum.

Takk fyrir spjallið.

Kveðja að austan.

[Flowell, 29.11.2013 kl. 18:17]

Sælir Bjarni og Ómar.

Takk fyrir góð svör. Ég skal svara ykkur báðum innan tíðar.

P.s. Notist þið við eitthvað leynibragð til að ná fram tvöföldu línubili eftir fyrstu málsgrein? Það tekst aldrei hjá mér. Jafnvel þó ég láti alltaf tvöfalt línubil eftir hverja málsgrein þegar ég rita sjálfan textann, þá er alltaf einungis eitt línubil eftir fyrstu málsgrein hjá mér þegar eg ýti loks á "senda" og birti texta sem athugasemd á blogginu hér.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 29.11.2013 kl. 18:58]

Engin leynibrögð hér, ég sendi sitt á hvað inn athugasemdir úr tveim tölvum. Önnur er með Windows 7 sem virkar á mig eins og illa taminn hestur. Veit t.a.m. ekki enn hvernig ég get tekið ensku leiðréttinguna af og skrifa því oft Omar í stað Ómar og vegan í stað vegna, nógar eru nú stafsetningarvillunar samt.

Hin talvan er með Windows XP, ágæt um flest en engin leið að "paista" tengla án þess að allt frjósi. 

En maður lifir jú ekki í fullkomnum heimi!

[Flowell, 8.12.2013 kl. 16:42]

Sæll Bjarni.

Ertu enn að skoða þennan þráð?

Langar gjarnan að vita það því ég nenni varla að rita fremur langt svar ef þú ert ekki enn að skoða þráðinn.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 11.12.2013 kl. 01:17]

Sæll Flowel, tja, var næstum búinn að gleyma þessu en ég er alveg til í að skoða svar frá þér.

Ég held raunar að þessar pælingar okkar ættu að fara víðar þ.e. að fleiri ættu að spá í þetta og ræða sín á milli.

Ég held til dæmis  að það sé hættuleg klisja að myndast á vesturlöndum að nauðsynlegt sé fyrir ríkisstjórnir að spýta fjármagni inn í hagkerfið.  Sé ekki betur en USA og Bretland séu búin að vera að prenta á fullu og eins og einhver sagði (Gunnar Tómasson minnir mig) þá endar það bara með ósköpum.

Við Íslendingar erum að auki eins langt frá þessum hagkerfum og hægt er í því að vera neysluvarningsframleiðendur svo hér á innspýtingin enn síður við. Við flytjum út hrávöru og neysluvörur inn að stórum hluta.  

Við verðum að ná niður skuldunum þó það kosti að ljúga/svíkja/stela/borga, m.ö.o. ná niður eins og hægt er því sem ætti að borga og greiða svo rest.  Fyrr fer ástandið ekki að lagast. Halda verðbólgu allan tímann  í skefjum.

En endilega ef þú ert með mótrök sem rúlla þessum hugmyndum upp, komdu þá með þau.  

ps. Ég skal játa að eftir þessar pælingar þá er ég ekki alveg eins andsnúinn peningaprentun við réttar aðstæður þ.e. út á vænt raunverðmæti. Að hafa eingöngu peninga sem ávísun á núverandi verðmæti gæti skapað "andþrengsli" í hagkerfinu en fyrr má nú rota en dauðrota.  

[Flowell, 12.12.2013 kl. 20:32]

Sæll Bjarni.

Aðvörun - þeta er ótrúlega langt en vonandi nokkuð áhugavert í heildarsamhenginu!

Já, það væri hollt fyrir margan hagfræðinginn að lesa pælingarnar sem hafa orðið til í þessum þræði.

Einnig vil ég taka það fram að ég er oft sammála því sem þú segir en hvað varðar fjárfesting og sparnað er ég það ekki.

Fyrst að hættulegu klisjunni sem þú nefndir, sem er vissulega stórhættuleg ef peningaprentunin fer að mestu á eignamarkaði (kem nánar að því aðeins neðar). Það sem er nauðsynlegt á Vesturlöndum eru skuldaniðurfellingar heimila og fyrirtækja – einkageirans – svo að hann fái aftur svigrúm til að framleiða vörur og þjónustu. En til að fella niður skuldir þá þarf fjármálageirinn að minnka, enda eru allar skuldir einkageirans eignir fjármálageirans. Afskriftir eiga sér ekki stað og fjármálageirinn minnkar ekki. Hið opinbera í mörgum vestrænum ríkjum hefur tekið upp á því að dæla peningum inn í banka og „telur“ að bankar muni í kjölfarið á því lána þá út til einkageirans svo framleiðsla fari aftur í gang af einhverju viti. En það gengur ekki upp þar sem einkageirinn er yfirskuldsettur. Í stað þess halda bankar áfram veðmálum sínum á eignamörkuðum, sem skapa ekki þær tekjur á móti auknum skuldum sem peningaprentun hins opinbera hefur í för með sér. Þannig að á meðan einkageirinn er upptekinn við að borga niður skuldirnar sínar, þá fær fjármálageirinn hræódýra peninga til að leika sér með á eignamörkuðum. Ég lét „telur“ innan gæsalappa því það er ekki möguleiki á að hið opinbera viti EKKI (eða í það minnsta þeir hagfræðingar sem ráðleggja hinu opinbera) að þessi leið er stórhættuleg og að öllum líkindum dæmd til að falla. Því er erfitt að draga aðra ályktun en þá að samstarf fjármálageirans og hins opinbera eigi sér nú stað þar sem markmiðið er að draga eins mikið fé til örfárra á kostnað allra hinna, sem endurspeglast í sífellt auknum tekjuójöfnuði. En þetta er gert undir yfirskyni nýklassískrar hagfræði en hún segir að þessi aðgerð sé til bata fyrir hagkerfin í heild sinni. Það gæti ekki verið fjær raunveruleikanum. Það sem er í gangi núna í mörgum vestrænum ríkjum svipar mög til þess sem gerðist í Japan eftir að bólan sprakk þar í kringum 1990. Það sem gerðist svo þar voru tveir áratugir af efnahagslegri stöðnun. Vesturlöndin hafa nú upplifað slíkt í fimm ár og sér ekki fyrir endann á því.

Áður en ég fer í fjárfestingu og sparnað er kannski hollt að sýna fram á mikilvægi þess að útlán fari að mestu í raunhagkerfið til að styðja við framleiðslu vara og þjónustu fremur en á eignamarkaði.

Ein skilgreining peninga segir að þeir verði að vera samþykktir í þjóðfélögum heimsins sem tæki til greiðslumiðlunar (e. means of payments) fyrir viðskipti með vörur og þjónustu. Allir peningar sem falla undir þá skilgreiningu eru lánsfé. Fjármál eru reikningshaldskerfi sem rekja debet- og kreditfærslur. Hvert bankalán skapar skuld(bindingu) viðskiptavinar til bankans og samtímis eign í formi innstæðu – peningur. Bankalán fara annað hvort í sköpun innstæðna sem styðja við viðskipti með vörur og þjónustu eða í fjármálalega fjárfestingu (e. financial investment), það er sköpun og viðskipti fjarmálalegra eigna og þess konar tækjum. Meginregla tvíhliða bókhalds er að eignir eru jafnar skuldum þannig að vöxtur vara, þjónustu og auðs felur í sér samhliða vöxt skulda. Vörur og þjónusta eru eignir mældar sem verg landsframleiðsla og samsvarandi skuldir eru peningastærðir (e. money stock). Einnig eru samsvarandi skuldir á móti vexti auðs, hluta- og skuldabréfa.

Ef lánsfé er notað til fjárfestinga í fastafjármunum (e. fixed capital investment) í raungeiranum skapar það virðisauka í formi vara og þjónustu svo (oftast nær) er mögulegt að skuldirnar greiðist tilbaka. Ef lánsfé er notað til fjármálalegra fjárfestinga hækkar það verð fjármálalegra eigna og skapar eignaauð fyrir eigendurna. Ólíkt peningasköpun sem styður við viðskipti vara og þjónustu – hagvöxt – styður vöxtur skulda á móti vexti auðs, hluta-, skuldabréfa og annarra fjármálalegra eigna ekki við hagvöxt með beinum hætti (þó mögulega með óbeinum hætti) en felur samt sem áður í sér auknar skuldir. Lánsfé sem fer til fjármálalegra fjárfestinga eykur því skuldabyrði hagkerfisins sem hlutfall af vergri landsframleiðslu. Eignir eru vanalega ekki samþykktar sem tæki til greiðslumiðlun fyrir vörur og þjónustu og eru því ekki „peningar“. Mögulegt er að aðilar stundi viðskipti með eignirnar sem í hvert skipti slá á nýtt lán eða þurrka upp fjármagn frá raungeiranum í þeim tilgangi að fjármagna kaupin. Í hvert skipti hækkar eignin mögulega í verði en skuldin og/eða þurrkur fjármagns frá raungeiranum eykst samhliða. Einungis er hægt að borga upp skuldina með að fjarlægja lausafjár frá fjármálamörkuðum eða raungeiranum sem samsvarar i það minnsta þeirri upphæð sem skapaðist með lánveitingunum. Skuldin telst þannig fullgreidd en slíkt lækkar einnig verð fjármálaeignarinnar svo það samræmist betur upphaflegu virði hennar.

Mikilvæga atriðið er að fjármálaleg fjárfesting er í eðli sínu jafnvirðisleikur (e. zero-sum game). Ef verðhækkunarágóði á sér stað er nauðsynlegt að einhver annar verði af tekjum eða skuldsetji sig. Fjármálamarkaðir geta stækkað með að þurrka upp lausfé sem skapast hefur í raungeiranum eða með auknum skuldum. Slíkt er ósjálfbært, jafnvel þó það geti gengið áfram í marga áratugi. Rökvilla heildarinnar (e. fallacy of composition) skýrir vandamálið. Það sem er augljóst í þjóðhagfræðilegu samhengi er það síður í því rekstrarhagfræðilega. Þegar uppsveifla eignaverðs á sér stað getur hver einstakur lántaki slegið á lán, keypt eignir og selt þær til að borga niður skuldirnar og gengið burt með verðhækkunarágóða. Slíkt er ekki hagnaður í sönnum skilningi þess orðs og aðgreiningin er eingöngu ljós í þjóðhagfræðilegu samhengi. Frá sjónarhóli einstaklings er enginn munur á hagnaði sem myndast vegna verðhækkunarágóða fjárfestingar, framleiðslu og sölu. Það er því rekstrarhagfræðileg þversögn þar sem skuldaaukning þjóðhagkerfisins verður að eiga sér stað ef viðskipti fara fram með eignum samhliða hækkun þeirra. Þetta gildir ekki fyrir hagnað sem myndast vegna framleiðslu, þar sem útgreidd laun vegna framleiðslunnar verður að kaupmætti sem kaupir gæði.

En þá að fjárfestingu og sparnaði!

Schumpeter og Keynes

Ég er alveg sammála þér í því að fjárfesting byggi á fyrirliggjandi gæðum. Það segir hins vegar ekkert til um orsakasamhengi á milli fjárfestingar og sparnaðar. Við fjárfestingu eru fyrirliggjandi gæði einfaldlega notuð með öðrum hætti en ella hefði orðið. Svo ég vitni aftur í Schumpeter: „That rudiment of a pure economic theory of development which is implied in the traditional doctrine of the formation of capital always refers merely to saving and to the investment of the small yearly increase attributable to it. In this it asserts nothing false, but it entirely overlooks much more essential things. The slow and continuous increase in time of the national supply of productive means and of savings is obviously an important factor in explaining the course of economic history through the centuries, but it is completely overshadowed by the fact that development consists primarily in employing existing resources in a different way, in doing new things with them, irrespective of whether those resources increase or not [...] Different methods of employment, and not saving and increases in the available quantity of labor, have changed the face of the economic world in the last fifty years.“

Til að skilja orsakasamhengi milli fjárfestinga og sparnaðar er nauðsynlegt að gera upp á milli ex ante og ex post. Hagfræðingurinn Gunnar Myrdal sagði: „Quantities defined in terms of measurements made at the end of the period in question are referred to as ex post; quantities defined in terms of action planned at the beginning of the period in question are referred to as ex ante."

Loanable funds kenning Bertil Ohlin sagði að vextir ákvörðuðust annars vegar af lánsfjáreftirspurn sem ylti á ex ante fjárfestingu, og lánsfjárframboði sem ylti á ex ante sparnaði. Hugtakið ex ante fjárfesting gerði Keynes kleift að sýna fram á að fyrirtæki í fjárfestingarhugleiðingum þyrfti fyrst að næla sér í nauðsynlegt fjármagn: „[E]x-ante investment is an important, genuine phenomenon, inasmuch as decisions have to be taken and credit or „finance“ provided well in advance of the actual process of investment.“

Keynes hafnaði kenningunni um að ex ante fjárfesting væri fjármögnuð með ex ante sparnaði. Keynes benti á að eftirspurn fyrirtækja eftir lausafjármagni verði að mæta með framboði lausafjármagns sem getur ekki komið til vegna ex ante sparnaðar: „[T]he transition from a lower to a higher scale of activity involves an increased demand for liquid resources which cannot be met without a rise in the rate of interest, unless the banks are ready to lend more cash or the rest of the public to release more cash at the existing rate of interest. If there is no change in the liquidity position, the public can save ex ante and ex post and ex anything else until they are blue in the face, without alleviating the problem in the least [...] This means that, in general, the banks hold the key position in the transition from a lower to a higher scale of activity. If they refuse to relax, the growing congestion of the short-term loan market or of the new issue market, as the case may be, will inhibit the improvement, no matter how thrifty the public purpose to be out of their future incomes. On the other hand, there will always be exactly enough ex post saving to take up the ex post investment and so release the finance which the latter had been previously employing. The investment market can become congested through shortage of cash. It can never become congested through shortage of saving. This is the most fundamental of my conclusions within this field.“

Enn fremur sagði hann: „[A]n investment decision may sometimes involve a temporary demand for money before it is carried out, quite distinct from the demand for active balances which will arise as a result of the investment activity whilst it is going on. This demand may arise in the following way. Planned investment — i.e. investment ex-ante — may have to secure its “financial provision” before the investment takes place; that is to say, before the corresponding saving has taken place. It is, so to speak, as though a particular piece of saving had to be earmarked against a particular piece of investment before either has occurred, before it is known who is going to do the particular piece of saving, and by someone who is not going to do the saving himself. There has, therefore, to be a technique to bridge this gap between the time when the decision to invest is taken and the time when the correlative investment and saving actually occur. This service may be provided either by the new issue market or by the banks; — which it is, makes no difference. Even if the entrepreneur avails himself of the financial provision which he has arranged beforehand pari passu with his actual expenditure on the investment, either by calling up instalments in respect of his new market-issue exactly when he wants them or by arranging overdraft facilities with his bank, it will still be true that the market’s commitments will be in excess of actual saving to date and there is a limit to the extent of the commitments which the market will agree to enter into in advance. But if he accumulates a cash balance beforehand (which is more likely to occur if he is financing himself by a new market-issue than if he is depending on his bank), then an accumulation of unexecuted or incompletely executed investment-decisions may occasion for the time being an extra special demand for cash. To avoid confusion with Prof. Ohlin’s sense of the word, let us call this advance provision of cash the ‘finance ‘ required by the current decisions to invest. Investment finance in this sense is, of course, only a special case of the finance required by any productive process; but since it is subject to special fluctuations of its own, I should (I now think) have done well to have emphasised it when I analysed the various sources of the demand for money."

Það er að segja, í stækkandi hagkerfi er fjárfesting hærri en sparnaður og mismunurinn þar á milli er skuldaaukning.

Minsky

Minsky hélt því fram að í þeim tilfellum þar sem hlutfall heimilistekna var ekki notað til neyslu var mögulegt að nota hlutfall af því hlutfalli til að fjármagna fjárfestingu. Ef vogunarhlutfall fjárfestingarinnar er hærra en sparnaðarhlutfallið, þá verður sá hluti að vera fjármagnaður með lánsfé.

Minsky aðgreindi svo ex ante og ex post tekjur. Taldi hann ex ante útgjöld velta á tekjustigi tímabilsins á undan. Leiddi hann út að til að ex ante tekjur á tímabili t væru hærri en ex post tekjur á tímabili t-1 yrðu fjárfestingar að vera hærri en sparnaður heimila: „Thus for income to increase, the externally financed investment must exceed the savings of households“.

Til að það væri mögulegt væri nauðsynlegt að geta fjármagnað sig með einhverjum hætti: Annars vegar með peningasköpun – auknu peningamagni í umferð (sem hefst með nýju útláni banka) eða með breytingum á veltuhraða peninga.

Niðurstaða Minsky var að til að ex ante tekjur á tímabili t væru hærri en ex post tekjur á tímabili t-1, þ.e. þannig að virk eftirspurn/tekjur færu hækkandi yfir tíma, þá þyrfti peningasköpun að vera meiri en það hlutfall sparnaðar heimila sem ekki var gert tiltækt til fjárfestinga.

Ég geri mér grein fyrir að hlutinn um Minsky er hálf-sundurslitinn, ég vildi ekki vera að henda einhverjum jöfnum inn í textann. Til að fá heildarmyndin af því sem hann sagði og til að lesa nánar um eðli innra peningaframboðs, fjárfestingu og sparnað, er hægt að lesa nánar um hvað Schumpeter, Keynes og Minsky höfðu um það að segja hér, http://debunkingeconomics.com/2013/05/endogenous-money-and-effective-demand-2/

Kveðja.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 13.12.2013 kl. 02:16]

Sæll Flowell, ég hef aðeins hraðlesið þetta, ágætar pælingar framan af og fínar útlistanir, ég þar nú eitthvað aðeins að lesa betur í gegnum seinni partinn.   

Þú segir: " Ef verðhækkunarágóði á sér stað er nauðsynlegt að einhver annar verði af tekjum eða skuldsetji sig. Fjármálamarkaðir geta stækkað með að þurrka upp lausfé sem skapast hefur í raungeiranum eða með auknum skuldum."

Ég held að þetta sé rétt og afleiðingin sú að þegar fjármálamarkaðirnir eða pappírs- (raf-) hagkerfið þurkar upp fjármagnið hjá raunhagkerfinu, þá stöðvast gangverk hagkerfisins(eða hægir a.m.k. á því því meir sem uppþurkunin er meiri.

Við slíkar aðstæður (heimskreppan mikla?) getur orðið mótleikur hjá ríkisvaldinu að prenta peninga og dreifa þeim út í raunhagkerfið, ekki endilega sem ávísun á vænt verðmæti heldur til þess að draga vísvitandi mátt úr pappírshagkerfinu með því að gera peningahrúguna sem það liggur á verðminni þ.e. snúa uppþurkunardæminu við og "koma tannhjólum atvinnulífsins af stað".  Við slíka prentun skiftir náttúrulega öllu máli að peningarnir rati út í raunhagkerfið en ekki inn í bankana og að raunhagkerfið verði ekki sömuleiðis að eign ríkisins (a.m.k. ef maður hneigist ekki til kommúnisma.)    Trúlega er afgerandi dæmi um þetta þegar Þjóðverjar tóku upp markið eftir seinna stríð.

Við Íslendingar hefðum kanski þurft að taka með svipuðum hætti á of miklu peningamagni hér, eftir hrun. Kanski er það enn hægt, hver veit? 

" Þegar uppsveifla eignaverðs á sér stað getur hver einstakur lántaki slegið á lán, keypt eignir og selt þær til að borga niður skuldirnar og gengið burt með verðhækkunarágóða. Slíkt er ekki hagnaður í sönnum skilningi þess orðs og aðgreiningin er eingöngu ljós í þjóðhagfræðilegu samhengi".   Mjög góður punktur og lýsir vel eðli bóluhagkerfis. Þetta sá maður t.d. vel til sveita í aðdraganda Hruns, það var ekki til svo vitlaust verð á bújörð að ekki borgaði sig að kaupa hana til þess eins að selja hana eða hluta af henni aftur með hagnaði, því að kaupin urðu við það "gáfuleg" í augum næsta kaupanda, svona í þrönga samhenginu.   

Mér sýnist svona í fljótu bragði að inntak seinni hlutans sé að nauðsynlegt sé að prenta peninga út á vænt verðmæti raunhagkerfisins, til rösklegrar stækkunar dugi ekki sparnaður til en þegar upp sé staðið hafi þó ekki verið unnið úr lofti því "gamli" hluti hagkerfisins hafi verið knúinn til nýsköpunar þ.e. hagkvæmari vinnubragða sem sé þar með eldsneyti hins nýja hluta.

Eins og ég sagði að ofan þá þarf ég örugglega að lesa seinni hlutann betur, en fæ svona í fljótu bragði ekki betur séð en að til að taka part af gamla hagkerfinu úr vinnslu til að láta það framleiða á nýjan máta, t.d. verksmiðja teknin úr umferð á meðan hún er tölvuvædd, þá verði aðrir hlutar hagkerfisins að taka á sig framleiðslu þeirrar verksmiðju meðan umbreytingin á sér stað, eða skortinn vegna framleiðslutapsins, en slíkt vil ég kalla fyrirliggjandi sparnað!   Ég er semsagt enn á því að nauðsynlegt sé að menn spari sig bláa í framan til að stuðla að nýsköpun. (sbr. hér að ofan þegar Stalín sparaði líftóruna úr m.a. fjölda Úkraínumanna) 

Varðandi ex-ante og ex-post fjárfestingar (sem ég þarf nú annars að skoða eitthað betur) þá kemur mér í hug þegar ég leitaði lána fyrir nýju fjósi 2003, þá var ég spurður hve mikinn kvóta ég væri með.  Ég sagði 100.þ lítra.   Það var of lítið. Þá sagðist ég ÆTLA að vera með 160.þ lítra, það var talið ganga upp og ég fékk lánið.  Trúlega var þar um að ræða ex-ante fjárfestingu ;-)

En þessi ætlunarhugsunarháttur er einmitt varasamur í raunhagkerfinu líka, því hvað ef allt of margir ÆTLA að framleiða sama hlutinn og fá þá peninga hjá bönkunum sem til þarf, en þeir óbundir af innlánum en búa bara peningana til jafn óðum?

Heilt yfir hefði ég viljað sjá í þessu hjá þér aðeins meiri útlistun á því hvað gerist með peningaútgáfu bankanna, þegar þeir sem lánað var, greiða lán sitt til baka. Ætti þá peningaprentunin ekki líka að ganga til baka?   Þá er ég að tala um raunhagkerfið en ekki bóluhagkerfið.

Það er t.a.m. kúnstugt að eftir Hrun þar sem eigna bólan sprakk svo hressilega að í Íslenska hagkerfinu eru krónurnar fimm sinnum of margar (sbr. pistla Friðriks Jónssonar), að allar þessar krónur gera nú kröfu til raunhagkerfisins þótt þær hafi margar orðið til við það eitt að pappírshagkerfið þandi sig út og hefðu væntanlega þá átt að hverfa þegar eignahlið þess féll saman.

Þetta er að sjálfsögðu hraðsuðumoðsuðuviðbrögð út í nóttina en annars bestu kveðjur.

bgb